‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

33-chizm a. N afosat ongining tarkibiy qismlari
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

N a fo sat m adanivati go'zallikni his etish, u n d a n zavqlanish, mavjud 
g o ‘zalliklami asrash va boyitish y o i i d a o ‘zlashtiriIgan bilim ham da amalga 
o s h i r i l a d i g a n n a f o s a t f a o li y a ti n i t a s h k i l e t is h d a r a j a s i n i n g sifat 
ko‘rsatkichidir. Nafosat ongi g o ‘zallikni qadrlash va uni boyitish yoMidagi 
am aliy harakatni keng ko‘lam da tashkil etish asosida takomillashib boradi.
N afosatning asosiy xususiyatlari. 
Tarbiyaviy ishlarni tashkil etishda 
nafosat idrokining psixologik q o n u n iy a tla rin i hisobga olish lozim. Bu 
x u s u s iy a tla r ilk yoshdagi bolalarga xos h a m d a rivojlanish, nafosat 
tajribasi, tasavvurlarning shakllanganlik darajasiga b o g ‘liq. A tro f -o la m
h o d i s a l a r i d a s t l a b n afo sat s ifa ti d a n a m o y o n b o ‘lm a y d i. B u n d a y
b o ‘lishdan oldin ular idrok e tilu v ch an , m a z m u n li, tu s h u n a r l i b o ‘lishi 
l o z i m . D e m a k , t a r b i y a c h i , o ' q i t u v c h i n i n g b i r i n c h i n a v b a t d a g i
vazifalaridan biri o ‘quvchilarning yosh xususiyatlarini ino b atg a olgan 
h o ld a , e n g m u ra k k a b h o d isa la r h a m d a g o ‘zallik sh ak llari, nafosat 
m u a m m o la r i n i anglab yetishi lozim. N a fo sa tn i id ro k e tis h n in g m u h im
unsuri — hissiyotlilik. S a n ’at, borliqni yorqin aks ettiru v ch i yuqori 
badiiy asar m a z m u n in i idrok e tish d a o ‘q u v c h ila r q u v o n c h yoki g ‘azab, 
q o ‘rq in c h yoki ishonchni his etadilar. Bu tuyg‘u g o ‘zallik qo n u n iy atlari 
g ‘oyasi bilan yashashga undaydi.
B undan tashqari nafosat vositalari xilma xildir. Tabiat m ehnat, insoniy 
m u n o s a b a t l a r , s a n ’at nafosat tarb iy a si v o s ita s id ir . T a b ia t n afo s at 
tarbiyasining m uhim manbayidir. K .D .U sh in sk iy ta b ia tn i yosh avlod 
nafosat tuyg‘ularining rivojlanishiga c h u q u r t a ’sir k o 'rsa ta d ig a n ajoyib 
tarbiyachidir, degan edi. S ayohat, sayr, yurish, ta b iatg a b a g ‘ishlangan 
s a n ’at asarlarini o ‘iganish m a z k u r yo'nalishdagi a n ’anaviy ishdir. Biroq 
tabiat ichida b o ‘lishning o ‘zi yetarli em as. T ab ia td a g i g o ‘zallikni k o ‘ra 
bilish, his etish lozim. B unday qobiliyat asta-sek in rivojlanib boradi. 
Sayr, ekskursiya ham d a maktab uchastkasida ishlash paytida tarbiyachilar 
e ’tiborini tabiat boyliklariga, uning shaklidagi m ukam m alliklarga qaratishi, 
bolalarga nafosat, tabiatni sevish ehtiyojigina b o ‘lm ay, sh u n in g d e k , uni 
ehtiyotlashdan h a m iboratligini tu sh u n tirib borishi lozim.