S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a

7 3-rasm . U y pashsh asi (M u sca do­
m estica): A -voyaga yetgan p ashsh a,
B -tu xu m i, D -lich in k asi, E -g ‘um bagi.
190

---

qo'zg'atuvchilarini. har xil yiringli kasalliklar mikroblarini, bir hujayrali parazit- 
larning sistalarini va parazit chuvalchanglaming tuxumlarini odamlarga yuqtirishi 
mumkinligi aniqlangan.
Akademik Ye.N. Pavlovskiyning m a ’lumotiga ko'ra pashshalar 63 turdan ortiq 
zararli mikroorganizmlarni tarqata oladi.
Asl pashshalar orasida bir qancha turlari o'sim lik to'qimalari bilan ham oziqla- 
nadi.
Se-se pashshalari 
£Glossidaei_oilasiga 20 ga yaqin tur kiradi. Ular tropik Afri- 
kada tarqalgan bo'lib, afrika uyqu kasalligining qo'zg'atuvchilari - tripanosomalar- 
ni tarqatadi. Ularning kattaligi 6,5-14 mm bo'ladi. Urg'ochilari tirik tug'adi. Bor- 
y o 'g 'i 1 ta lichinka tug'adi. Hayoti davomida (3 -6 oyda) urg'ochisi 6 -1 2 tagacha 
lichinka tug'adi. Se-se pashshalarinmg lichinkalari tashqariga chiqishi bilan tuproq- 
qa tushadi va tezda tuproq ichiga kirib, g'um baklik davriga o'tadi. 3 - 4 haftadan 
keyin jinsiy voyaga yetgan pashshaga aylanadi.
Ular asosan yovvoyi va uy hayvonlarining, shuningdek, odamlarning qoni bi­
lan oziqlanadi. Keng tarqalgan turlariga Glossina palpalis va Glossina morsitans 
kiradi.
Glossina palpalis asosan Afrika qit’asining g'arbiy mamlakatlarida tarqalgan. 
Uzunligi I sm dan katta (74-rasm).
Odamlarning uylariga yaqin bo'lgan daryo va ko'llar qirg'oqlarida yashaydi. 
Asosan, odam qoni bilan oziqlanadi. Shuning uchun ham odam tripanosomoz 
kasalligini tarqatuvchi manbasi bo'lib xizmat qiladi. Se-se pashshalari tanasida tri- 
panosomalar 2-3 oy tirik holda saqianishi mumkin
Glossina morsitans turining hajmi 1 sm dan kichik. Asosan, Afrika o'rm onlarida 
yashaydi. K o 'p ro q yirik yovvoyi hayvonlarning (antilopalar, buyvollar, karkidon- 
lar va boshq.) qoni bilan oziqlanadi. O damga kamdan-kam hujum qiladi.
Tripanosomoz kasalligidan Afrikada har yili 
minglab odamlar o'ladi. Afrikada se-se pashsha- 
lariga qarshi k o 'p yillardan beri turli pestitsidlar 
qo'llanib kelinadi. Lekin bu ishlar ijobiy natija ber- 
mayapti. Aksincha, pestitsidlar bu yerdagi flora va 
faunaga salbiy ta ’sir qilmoqda.