S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a

m o ‘ylov 
d o ira 
chokli ikki qanotlilar (Brachvcera-Cvclorrhapha) 
ken- 
ja turkumi vakillarining tanasi kichik, m o'ylovlari 3 b o 'g 'im li, lichinkasining bosh 
bo"iinti butimlay reduksiyaga uchragan. Lichinkasining p o ‘sti g ‘umbakka ayla- 
nish davrida tushib ketmasdan bochkasimon shaklga kiradi va qotib, soxta pillani 
hosil qiladi. Bu kenja turkumning 100 ga yaqin oilalari bor. Parazitlari va kasallik 
qo'zg'atuvchilarini tashuvchilariga asl pashshalar, se-se pashshalari, kulrang g o 'sh t 
pashshaiari, qon so'ruvchi pashshalar oilalari va bo'kalarning 3 ta oilasi kiradi.
AsS p a s h s h a la r (M uscldae) oilasi vakillari juda keng tarqalgan kulrang yoki 
qoramtir rangli hasharotlar hisoblanadi. Imagosi gul nektari, organik moddalar
72-rasm . S o 'n aiarn in g rivojlanish sikli
sxem asi.
189

---

chiqindilari, axlatlar bilan oziqlanadi. Ayrim 
turlari qon so'radi. Lichinkalari orasida fito- 
faglari, saprofaglari, yirtqich va parazitlari bor. 
Bu oilaga 3000 ga yaqin tur kiradi. MDH da 
1000 ga yaqin turi uchraydi.
Uy pashshasi (Musca domestica) butun 
dunyo bo'ylab keng tarqalgan sinantrop hasha- 
rotlardan hisoblanadi (73-rasm).
Faqat aholi yashaydigan joylarda uchraydi. 
Pashsha xartumining kengaygan uchki qismi­
da o g 'iz teshigi joyiashgan. Y um shoq labiari 
yordamida suyuq oziqni yalab oladi. Pashsha- 
lar qattiq oziq bilan ham oziqlanishi mumkin. 
O g 'iz apparati yalovchi tipda. 1 juft qanoti ik­
kinchi ko'krak segmentida o 'm ash gan . Oyoq 
panjasining timoqchasi ostida yopishqoq yostiqchasi bor. Shu yopishqoq yostiq- 
chasi tufayli pashshalar juda silliq sathda ham o 'n n a la b yura oladi. Gavdasi tuklar 
bilan qoplangan, ana shu tuklarga iflos narsalar osongina yopishadi.
U rug'langan urg'ochi pashsha bir y o 'la 120-150 dona tuxumini iflos chiqindi- 
larga, ochiq qolgan oziq-ovqatlarga qo'yadi. Tuxumdan chiqqan chuvalchangsimon 
lichinkalari chiriyotgan organik moddalar bilan oziqlanadi. Lichinka 3 marta tullab 
g 'u m b ak k a aylanadi. Uy pashshasining g 'um bagi harakatsiz, ovalsimon shaklda. 
M a ’lum vaqt o'tgach, g 'um bakdan yetuk pashsha chiqadi. Tuxum qo'yishdan 
boshlab imago davriga yetguncha o 'rtacha 10-25 kun kerak bo'ladi.
Pashshalar qorong'ilikni yoqtirmaydi va doim yorug'likka intiladi. Ular oziq- 
ovqat mahsulotlari, non, qand, murabbo va go'shtli taomlarga qo'nib, ulami ya- 
lab-so'radi va so'lagini tushirib, har xil mikroblar bilan ifloslantiradi. Pashshada 
hid bilish va ta ’m bilish organlari yaxshi rivojlangan. Zarur bo'lgan oziqni hididan 
topadi. T a ’m bilish organi oyoq panjalarining uchida joyiashgan. B iry ild a pashsha- 
ning 1 C>—12 avlodi rivojlanadi.
Uy pashshasi ekologik jihatdan odamlar turadigan jo y bilan yaqindan bog'liq. 
Pashsha yotoqxona, oshxona, axlatxona va hojatxonalarda, shuningdek, transportda 
uchraydi. Ular bir qancha kasalliklaming qo'zg'atuvchilarini mexanik ravishda bir 
joydan ikkinchi joyga olib borib tarqatadi. Uy pashshalar! iflosliklar orqali ich- 
b u rug ', qorin terlamasi (tifi), o 'p k a sili, vabo, b o 'g 'm a , kuydirgi, konyunktivit 
(k o 'z kasalliklari) va poliomiyelit kabi virus, bakteriya va boshqa kasalliklaming
В