lari terisi ostiga ko'chadi va m a ’lum vaqtdan keyin terida shishlar (pufakchalar)
paydo bo'ladi. Bunday shishlar suvga tekkanda (qo'1-oyoqlarni yuvganda yoki
cho'm ilganda) yoriladi va ulardan parazitning lichinkalari suvga tushadi.
Suvda rishta lichinkalarini sikloplar oziq sifatida yutib yuboradi. Siklop tana
sida lichinka rivojlanib, 12-14 kundan keyin yuqumli (invazion) holatga ayla
nadi. Odam va boshqa asosiy xo'jayinlar suv orqali zararlangan sikloplami yutib
yuboradi va rishtani o'zlariga yuqtiradi. Asosiy xo'jayini
ichagida sikloplar hazm
sekretlari ta ’sirida hazm bo'ladi, undan chiqqan lichinkalar ichak devori orqali qon
aylanish sistemasiga o'tadi va organizm bo'ylab migratsiya qiladi. Migratsiya davri
tugallangach, rishtaning lichinkasi bem om ing teri osti yog' qavatiga joylashib oladi
va bir yildan keyin jinsiy voyaga yetadi. Shundan so 'ng urg'ochi
rishtalar yana teri
ostiga ko'chib, yuqorida bayon etilgan hayot siklini takrorlaydi.
Dunyo bo'vicha sikloplarning 15 dan ortiq turlari rishtaning oraliq xo'jayini
hisoblanadi. M D H da esa 5 tur sikloplar rishtaning oraliq xo'jayini ekanligi aniq-
langan. Rishta keltirib chiqaradigan kasallik drakunkulyoz deb ataladi. Agarda
rishta kasallangan odam terisi ostida o'lsa, odam organizmiga parazitning zahar-
li moddalari so'riladi va natijada odam badanida har xil toshmalar (eshak yemi)
paydo bo'ladi.
badan qichishadi, bosh aylanadi, nafas olish qiyinlashadi, organizm
oriqlaydi. B a ’zan esa b o 'g'inlarning yallig'ianishi, ko'ngil
aynishi va qusish hollari
ham ro 'y beradi.
U m um an, rishtaning atrof-muhitga keng tarqalishida asosiy manba - kasallan
gan odam hisoblanadi. Bu kasallik asosan issiq iqllmli mamlakatlarda, y a ’ni A f
rika. Lotin Amerikasi va Janubiy Osiyo davlatlarida keng tarqalgan. Hozirgi vaqtda
rishta bilan yer yuzida 45 mln. ga yaqin odam kasallangan. M D H da O 'rta Osiyoda,
ayniqsa, Buxoroda ] 930-yillargacha rishta odamlarda tez-tez uchrab turgan. Bi-
rinchi marta rishtani 1872-yili A.P.Fedchenko topgan bo'lsa, A.M.Isayev esa B u
xoroda rishtani rivojlanish siklini to'liq o'rganib. uni yo'qotish chora-tadbirlarini
ishlab chiqqan.
Avvalgi davrlarda rishtadan qutulishning birdan-bir chorasi nematodani cho 'p g a
o 'rab asta-sekin teri ostidan t.ortib chiqarib olish bo'lgan.
Hozirgi kunda ham bu
usul o'zinir.g qimmatini yo'qotgani yo'q. Bundan tashqari, kasallik kimyoviy dori-
lar bilan ham davolanadi. Bunday kimyoviy preparatlar qatoriga ambilgar. tiaben-
dazol. metronidazol va boshqalar kiradi.
1932-yilda sobiq lttifoqda rishta odamlarda batamom tugatilgan.
Rishta tugatili-
shining asosiv sabablari uning manbai bo'lg an hovuzlarni quritish yoki dezinfeksi-
yalash, vodoprovodlar qurisli, hovuzlardan к о т suv ichmaslik, oyoq-qo'llarni suv
102
ichadigan havzalarda yuvmaslik hamda rishta bilan
kasallangan odamlarni aniqlab,
ularni davolashdan iborat b o ig a n . Hozirgi kunda rishta bilan zararlanish yovvoyi
hayvonlar o it a s id a uchrab turadi.
Dostları ilə paylaş: