qaytaruvchi hayvonlarda oldingi qorinlar, parrandalarda fabritsiyeva sumka, havo
xaltachalari).
O 'lg an molni yorishdan oldin uning tanasi tekshiriladi, sababi mol tanasida yara-
lar, hasharot va kanalar b o ‘lishi mumkin; so'ngra teri shilinib teri osti to'qimalari
k o ‘zdan kechiriladi, navbat bilan qorin b o ‘shlig‘i, k o ‘krak qafasi yorilib,
har bir
organ alohida idishlarga (tog‘ora, paqir, kyuveta) solinadi. Ichki organlar ajratib
olinganda qorin va ko'krak bo'shliqlari ko'zdan kechiriladi, bosh va orqa miya,
k o ‘z kosasi ajratib tekshiriladi. Burun ham da o g ‘iz b o ‘shliqlari ko'riladi. B o 4g ‘in,
ayrim guruh muskullari (trixinellaga) tekshirilgandan keyin organlar ajratib olinadi
va alohida yorilib, takror yuviladi yoki kompression usulda tekshiriladi.
Har qaysi organni takror yuvib tekshirish juda qiyin, k o 'p miqdorda suv,
turli
idislilar va vaqt talab qilinadi. Faqat oshqozon, ichaklar, jigar va o ‘pka yuviladi
xolos, oxirida qolgan cho'km a oz-ozdan qora kyuvetaga olinib, lupa ostida tekshiri
ladi. Odatda organ va to'qim alar kompression usulida kam tekshiriladi. Olingan
to ‘qima yoki organ (ichak devorlaridan olingan shilliq) ikkita kompression yoki
boshqa predmet oynalari orasida rangsiz holatga kelguncha eziladi-da, s o ‘ngra lupa
yoki mikroskop ostida tekshiriladi.
Topilgan gelmintlar to'qim alar orasidan asta-sekin ajratib olinadi.
Shuningdek,
bu usulda ko'p in ch a gelmintlaming oraliq xo'jayinlari ham tekshiriladi.
Hazm organlar (qizilo‘ngach, oshqozon, ingichka ichak, y o ‘g ‘on ichak, j i
gar, oshqozon osti bezi) bir-birlaridan ajratilib, alohida idishlarga solinadi, so'n g
ular yoriladi. Bunda qizilo‘ngach qaychi bilan uzunasiga kesilib, uning devorida
b o ‘lishi m um kin b o ‘lgan gelmint va o ‘simtalarni k o ‘rishgaharakat qilinadi. S o ‘ngra
qizilo‘ngach
devorlaridan shilliq olib, predmet oynacha orasiga q o ‘yiladi va k om
pression usulda tekshiriladi.
Oshqozon pastki devori tomonidan yorilib, ichidagi massalar silindr idishga
solinadi. S o ‘ngra oshqozon ham shu idishda yuviladi-da, aralashtirilib 5 -1 0 da-
qiqa tindiriladi. Oshqozonning shilliq pardasidan qirindi olinib, kompression usul
da tekshiriladi. Aralashma tindirilgandan keyin suvning yuqorigi qismi asta-sekin
to ‘kiladi va qolgan c h o ‘kmaga qaytadan suv quyilib, yana c h o ‘km a tinguncha yu
viladi. S o ‘ngra c h o ‘km a mikroskop yoki lupa ostida tekshiriladi.
Parrandalarning ikkita: bezli va muskulli oshqozoni b o ‘ladi.
Bezii oshqozonni
yorganda uning devorlari kyuvetada yuvib olinadi. S o‘ngra qorin devorlari tarang
tortilib, y orug'ga tutiladi. Shundav qilganda, bezlarining ichidagi dumaloq qizil rang-
150
li tetramer parazitlarini ko'rish mumkin. Muskulli oshqozon bilan bezli oshqozon
oralig'ida exinuriy kabi nematodalami tugunlarga o ‘ralgan holda topish mumkin.
O 'rd ak lam ing bezli oshqozoni seroz pardasi orqali qaralganda, undagi y ong'oq
kattaligidagi tugun ichida nematodalar (gistrixis) borligi aniqlanadi. Muskulli osh
qozon qaychi bilan uzunasiga kesilib devori a g ‘dariladi va kyuvetada yuviladi,
s o ‘ng takror yuvilib tekshiriladi. Keyinchalik qorinning shilliq pardasidan kutikula
ajratib olinib, uning ostida b o ‘lishi mumkin b o ‘lgan streptokor bilan amidastom
parazitlarini topish mumkin.
Ingichka va y o 'g 'o n ichaklar
ayrim idishlarga solinib, suv quyiladi va charvi-
dan ajratiladi. Keyin ichak qaychi bilan uzunasiga kesiladi hamda ichidagi ximus
yoki tezak silindr idishga solinadi. Uning shilliq pardalari ham qirib, yuvib shu
idishga solinadi. Olingan massa takror yuviladi va ch o ‘kma mikroskop yoki lupada
tekshiriladi. Y o 'g 'o n ichak ham xuddi shu tarzda tekshiriladi. Parrandalaming o ‘n
ikki barmcqli ichagi,
ingichka ichagi, k o ‘richagi va to‘g ‘ri ichaklari ham alohida
tekshiriladi. Ulardan topilgan gelmintlar ham boMak idishlarga olinadi.
Jigar oq kyuvetkaga solinadi, o ‘t pufagi esa alohida idishga yorib qo'yiladi va
ustiga suv quyiladi hamda bir necha marta yuviladi. Idishdagi jigarga ham suv qu-
yib, qaychi bilan o ‘t y o ila r i b o ‘ylab kesiladi, keyin qo'l bilan maydalab eziladi,
takror yuvib olingan ch o ‘kma tekshiriladi.
Oshqozon osti bezini q o ‘l bilan maydalab ezilgandan keyin takror yuvib tek
shiriladi. Nafas olish organlari: hiaildoq, kekirdak
va bronxlar uzunasiga yorib
k o ‘riladi, shilliq pardalardan namuna olib, kompression usulda tekshirish kerak.
O 'p k a parenximasi ustiga suv quyib maydalanadi va u ham takror yuvib ch o ‘kma
tekshiriladi.
Jinsiy organlar. Ulam ing shilliq pardalari ham qirindi olish, takror yuvish va
kompression usullarda tekshiriladi. Siydik ajratuv organlari, buyrak makroskopik
ko'rikdan keyin kesilib, buyrak jom i k o ‘riladi. Parenximasi
kompression usulda
tekshiriladi. Siydik pufagi va siydik y o ‘llari yorilib k o ‘riladi, shilliq pardasidan qa-
lin qirindi olib tekshiriladi. Siydikning o ‘zi takror yuvish usuli bilan tekshiriladi.
K o ‘zlar yorilib, ichki muhit, k o ‘z konyunktivi takror yuvib tekshiriladi.
M iya (bosh miya va orqa miya) mayda bo'lakchalarga b o iin ib , kompression
usuida lupa bilan k o ‘riladi.
Yurak va boshqa qon tomirlar fiziologik eritmada yoriladi, so ‘ngra takror yuvib
ch o‘kma lupa ostida tekshiriladi.
Qorin va k o ‘krak qafasidagi suyuqliklar ham takror yuvib tekshiriladi.
151