Innovatsiya va intergatsiya

Umumiy sinflarda tarbiyaviy mashg‘ulotIarni tayyorlash. 
Faraz 
qilaylik, algoritmik muvofiq bolalar jam oasini o'rganish bosqichi 
tugallangan va pedagog m ashg'ulotning m ana shu shaklini tanlagan. 
Birinchi navbatda m ashg'ulotning m azm u n i belgilanadi, unga muvofiq 
m a z k u r sin f aktual bo'lgan m ashg'ulot m avzusi tanlanadi va m ashg'ulot 
g'oyasi ifodalanadi. Pedagog o'zidan fikran shunday deb so'rashi kerak:
« M a z k u r m avzuni ochib berish orqali bolalarga tarbiyaviy ta ’sir 
ko'rsatish natijasida nim aga ega b o i i s h n i istavman?» U m um iy sinflarda 
tarbiyaviy m a shg'ulotning m azm uni rivojiantirish, t o 'g i i la s h , shakllan­
tirish vazifalarini aks ettirishi kerak. Ta’lim berish vazifasi um um iy 
vazifalardan biri sifatida namoyon b o iis h i m um kin. B oshqa so4z bilan 
aytganda: « . . .haqidagi m a lu m o tla r n i bavon qilish» tarbiyaviy m ash g 'u - 
lotning m aqsadi b o iis h i m u m k in emas (vazifalardan biri b o i is h i
mumkin). Pedagog sinfdan tashqari m ashg'ulotning m aqsadi ham da 
vazifalarini qanchalik aniq ifodalasa, uning istalgan natijalar haqidagi 
tasavvuri ham aniq b o la d i. Faqat shundan keyingina m ash g ‘ulotning 
m azm unini, metodlarni, vositalarni tanlashga kirishish m um kin. B unda 
m ashg'ulotning mavzusi, m azm u n ig a alohida ahamiyat berib, uning 
m aqsadini ifodalashga yondashiladi yoki uni u m u m a n e ’tibordan chetda 
qoldiradigan pedagoglar m ahorat bilan ish ko'radilar. Bunday holda 
tarbiyaviy ishning m aqsadga yo'naltirilganligi va tizimliligi y o ‘qoladi. 
M ashg'ulot modelini tayyorlash natijalari u m u m s in f tarbiyaviy m ash- 
g'uloti konspektida aks ettiriladi. U quyidagi tuzilishda b o la d i: M ash- 
g 'ulotnm g nomi, m aqsadi, vazifalari, jihozlanishi, o'tkazish shakli.
M ash g fiulotning nom ida sinfdan tashqari m a s hg'ulotning m avzusi 
aks ettiriladi. U faqat aks ettirib qolmay, shakl bo‘yicha lo iid a qilib 
ifodalangan, jozibali b o ii s h i lozim.
Vazifalar ju d a aniq b o iib , m a z k u r m a z m u n n i aks ettirishi kerak. 
Ular universal xarakterda b o im a s lig i lozim. Masalan, «Jonajon shah- 
riga m uhabbat uy g ‘otish» vazifasi o‘rniga «Shahar tarixiga qiziqishni 
oshirish», «Bolalarda shahar yubileyiga tayyorgarlik ishlariga o'z 
hissasini qo'shish istagini uyg'otish», «Bolalarda o l m i s h d a shaharning 
m ashhur kishilariga nisbatan hurm at hissi shakllanishiga yordam
berish» kabi vazifalarni qo'yish yaxshi b o la d i. Sinfdan tashqari
105

---

m a s h g'ulotning jihozlanishiga turli vositalar: qo'llanrnalar, o'yinchoqlar, 
videofilmlar, diapozitivlar, adabiyotlar va boshqalar kiradi. Adabiy 
m anbaning nom inigina emas, balki uning muallifL nashr etilgan joyi 
va yili ko'rsatilishi kerak. 
Sinf 
m ashg'ulotlari ekskursiya. viktorina, 
konkurs, spektakl va hokazo shaklda o'tkazilishi m um kin. B unday 
holda m ashg'ulot rejasida uni o'tkazish shakli «M atem atik viktorina», 
«Fantaziyachilar konkursi», «Hayvonot bog'iga ekskursiya» nom i bilan 
birlashtiriladi. Agar sinf m ashg'uloti o'zida bironta 
0
‘tkazish shakllarini 
birlashtirsa, unga bolalarni joylashtirish usuli ko'rsatiladi: aylana, 
kom andalar va hokazo. M ashg'ulotning borishida uning m azm uni. 
tarbiya m etodlari tavsif etiladi va pedagogning m ashg'ulotni birinchi 
shaxs nom idan batafsil, izchillik bilan bayon qilinishdan iborat bo'lishi 
yoki (pe dagogning shaxsiga qarab) asosiy m azm uni kartochkalarda 
ifodalangan tezisli plandan tashkil topishi m um kin.
M a s hg'ulotning borishini modellashtirishda uning davomivligi 
va strukturasini hisobga olish zarur. S inf tarbiyaviy m ashg'u loti 
olti yoshlilar uchun 15—20 daqiqadan o'n-o'n bir yoshlilar uchun 1—2 
soatgacha davom etishi m um kin. M az m u n i va metodlari bo'yicha 
xilma-xil bo'lgan sinf m ashg'ulotlarini samarali o'tkazish m aqsadida 
uning asosiy to'rt bosqichdan iborat bo'lishiga amal qilish ma'qul:
1. Tashkiliy qism (0.5 - 3 min.).
Pedagogik maqsad: bolalarni o'quv faoliyatidan faoliyatning boshqa 
turiga ko'chirish, ana shu fa o li\at turiga qiziqish, ijobiy his-tuyg'ular 
uyg'otish. Tipik xatolar: darsning boshlanishini ay nan takrorlash, uning 
vaqt jihatidan uzoq davom etishi.
Tavsiyalar: tashkiliy qismida kutilm agan holatni y u za g a keltirish, 
ya'ni topishmoqlar, m uam m oli masalalar, oY in davri, tovush yozuvlari 
va hokazolardan foydalanish: bolalarni uyushtirish shakllarini o'zgar- 
tirish; boshqa binoga (matematika. tabiatshunoslik, fizika, m usiqa sinf- 
lariga, kutubxonaga, m aktab muzeyiga) o'tkazish yoki ularni sinfda 
gilam cha istida, aylana shaklda joylashtirish bolalarning darsdan 
tashqari faoliyati samarali ko'chishiga yordam beradi. Bu bo'lajak 
m ashg'ulotga qiziqish, ijobiy his-tuyg'ular uyg'otadi.
2. K irish qismi (butun m ashg'u lot vaqtining 1/5 qismidan 1/3 
qismigacha).
106

---