Şiirlerini Türkçe ve Farsça yazan Ali Şir Nevai, Arapçayı da çok iyi öğrenmişti.
Meşhur ilim adamlarından Molla Cami, onun şiir arkadaşlarındandır.
Kaşgarlı
Mahmut'tan sonra Türk diline en büyük hizmet eden kişi olarak tanınan Ali Şir
Nevai, Muhakemet-
ül Lügateyn adlı kitabında Türkçe ile Farsça'yı
karşılaştırarak pek çok yerde Türkçe’nin üstünlüğünü savunmuştur. Nevai, bu
kitabını Türkçe’yi bırakarak eserlerini Farsça verenlere ithafen yazmıştır. Ali Şir
Nevai, Türkçe yazdığı şiirlerinde Nevai, Farsça yazdığı şiirlerinde ise Fani
mahlaslarını kullanmıştır.
Ali Şir Nevai'nin dördü Türkçe, biri de Farsça olmak üzere beş ayrı divanı vardır.
Türkçe div
anlarının genel adı Hazain
-
ül Maani'dir. Türkçe divanlarını, Garaibü’s
-
Sağir, Nevadir
-
üş Şebab, Bedayi
-
ül Vasat ve Fevaidü’l
-
Kiber adları altında
yazmıştır.
Beş mesnevisinden meydana gelen Hamse'si ile Türk edebiyatında ilk hamse
yazan Ali Şir Nevai’nin
divanlarından hariç 18 ayrı eseri daha vardır.
Matematiğin Kaşifi: El
-Harezmi
Tam adı; Ebu Abdullah Muhammed İbni Musa El Harezmi. Genel kabulle
Ortaçağ İslam dünyasının en büyük bilimsel yeteneklerinden biri! Batı
Türkistan’da ki Aral gölü güneyinde bulunan Harezm bölgesinde 780 yılında
dünyaya gelip, 850 ‘de da Bağdat’ta vefat etmiştir. Üç oğlu vardır ve hepsi de
matematik üzerinde çok önemli çalışmalar yapmışlardır.
Çağına göre üstün özellikler taşıyan eserlerinin en ilginç yönlerden birisi de,
açıların sinüs gibi trigonometrik fonksiyonlarla ifade edildiğini gösteren bazı
tabloların bulunmasıdır.
10. yüzyılda yaşıyan ve tüm dünyaya isminin (El Harezmi –
Al Khrawarizmi)
Latince telaffuzunu “algoritma” olarak zikrettiren bu Müslüman Türk alimi,
cebir
matematiğinin de kurucusudur. Zaten cebir kelimesi de Harezmi’nin (El
Kitab’ül Muhtasar Fi Hisab’il Cebri ve’l Mukabele ) “Cebir ve denklem hesabı
üzerine özet kitap” adlı eserinden gelir.
El Yazmasi Cebir Kitabı
Harezmi, cebir denklemlerinin çözümünde
kare ve diktörgen şekillerden
yararlanır. Denklem çözümlerinde bu geometrik şekilleri kullandığından ,
denklemlerde hep artı işaretli terimler göz önünde tutulur.Kare bilinmeyeni,
dikdörtgen ise bilinmeyenin sabit bir katını temsil eder. Denklem çözümleri
daima pozitif değerler içindir.
El-Harezmi, ikinci dereceden denklemlerin çözülmesi için geometrik modeller de
kullanır.Fakat bu çözümleme yöntemleri, malesef ki Türkiyede neredeyse hiç bir
ders kitabında gösterilmez. İkinci derece denklemlerin çözümünü ç
ok sade,
anlaşılır ve sistematik biçimde yazmıştır. Çözümleri adım adım sistemli bir sıra
ile vermiş olması, –
isminin Latince telaffuzu ile -
‘algoritma’ yöntemlerinin
ortaya çıkması sağlamıştır. Günümüzde dünyasının vazgeçilmez parçası
bilgisayarların programlama dilleri, Harezmi’nin algoritmik yöntemleri esas
alınarak yazılmaktadır. Dolayısı ile günümüz programcılığının ve daha bir çok
şeyin temelinde Harezmi’nin de olduğunu söylemek mümkündür.
98.
Özbekistan Hakkında Genel Bilgiler
Özbekistan 1991 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nden ayrılarak
bağımsızlığını ilan etmiştir. Özbekistan coğrafi olarak; Afganistan,
Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan ile sınır komşusudur.
12 şehir, bir özerk bölge ve bir bağımsız şehirden oluşan Özbekistan’ın başkenti
Taşkent’tir. Yaklaşık 35 milyonluk bir nüfusa sahip olan ülkenin resmi dili Özbek
Türkçesi olmasına karşın, gündelik hayatta Rusça ve Karakalpakça da
kullanılmaktadır.
Özbek yemekleri
Özbekistan’ın Yemek Kültürü
Özbekistan mutfağı; et, süt, hayvansal yağlar, sebze ve keskin
-
acı baharatların
yoğun olarak kullanıldığı, bozkır beslenme alışkanlıklarının halen sürdürüldüğü
derin bir kültüre sahiptir.
Özbekistan’da yemekler çayla başlar ve yemeğin sonunda çayla biter. Yemek
yenilmeden önce t
atlı ikramı yapılması da çok yaygın bir gelenek. Yemek öncesi
genellikle reçel, şeker, kavun, karpuz ve fırın tatlıları ikram ediliyor.
Özbekistan’ın En Meşhur Yemekleri
Özbek Pilavı, Özbekistan mutfağı denince hepimizin aklına ilk gelen yemektir.
Büyü
k İskender döneminden günümüze sofraların vazgeçilmezi olan pilav, her
bölgenin kendine has malzemeleri ve pişirme tekniklerine göre yapılıyor ve
genellikle yeşil çay ile birlikte tüketiliyor.
Özbek pilavı
Pirinç, et, havuç, soğan ve baharat pilavın değişmeyen ana malzemelerini
oluştururken, bazı bölgelerde kuru üzüm, ayva ve çeşitli kök bitkiler de
kullanılabiliyor. Etle birlikte servis edilen pilavda genellikle; balık eti, tavuk eti,
dana eti, at eti tercih ediliyor.
Özbekistan’da pilav pişirmeyi bilm
eyen erkek yok gibidir. Özel günlerde ve
misafir ağırlamalarında pilavı evin erkeğinin hazırlaması değişmeyen genel
kurallardan birisi.
Özbek Mantısı Özbek mutfağının bir başka vazgeçilmezi. Orta Asya
coğrafyasında hemen her kültürde bulunan mantı, Özbekistan’da su buharında
pişiriliyor. Genellikle kıymalı ve patatesli olarak tüketilen mantı, bazı bölgelerde
bal kabağı, kıyma ve soğanla da yapılıyor.
Özbek mantısı
Özbekistan’da süt, sofralara onlarca farklı ürüne dönüşmüş halde geliyor.
Ekşimik, kaymak, çökelek, katık ve kımız sofraların vazgeçilmezi olan süt
ürünleri.
Özbekistan’da Ekmek “Nan” Olarak Adlandırılıyor
Özbekistan’da ekmek, üzerine deyimler ve atasözleri üretilecek kadar değer
görüyor. Ekmeğin kutsallığını çocuklarına da erken yaşlarda öğ
reten Özbekler,
ekmeğe sofraya ters olarak koymaktan dahi sakınacak kadar saygı gösteriyor.
Özbek sofralarında çokça tüketilen ekmek hemen her evde bulunan tandırlarda
pişiriliyor. Katlama, patır, sırmay, abı, navvay ve kuyruklu ekmek en çok sevilen
ekmek
çeşitleri.
99.
Özbekistan'ın Başkenti Neresidir?
Özbekistan'ın başkenti ülkenin en büyük şehri olan Taşkent'tir. Taşkent
Özbekistan'ın doğusunda yer alan bir şehirdir. Ayrıca Özbekistan'ın en yoğun
nüfusa sahip şehridir. Taşkent'in nüfusu yaklaşık
olarak 2.4 milyondur. Orta
Asya'da nüfusu en yoğun olan şehir Taşkent'tir.
Taşkent büyük çoğunluğu Özbeklerden oluşan bir şehir olup şehirde aynı
zamanda Ruslar ve diğer etnik gruplarda yaşamaktadırlar. 1966 yılında
Taşkent'te yer alan depremden ötürü şehir büyük ölçüde yıkılmıştır. Yıkılan şehir
tekrardan 1966 yılında inşa edilmiştir. Taşkent geniş yolları ve doğal güzellikleri
ile ön plana çıkan bir başkenttir.
Taşkent Sovyet döneminde inşa edilen şehirlere örnek bir şehirdir. Sovyet
şehirleri bakımından
en büyük 4. şehir Taşkent'tir. Taşkent pek çok kültürü bir
arada barındıran özellikle Türki devletler arasında ki en güzel şehirlerden biridir.
Şehir her yıl binlerce Dünya'nın farklı noktasından gelen Türkleri ağırlamakta
olup diğer turistleri de ağırlamaktadır. Taşkent'e uğradıktan sonra pek çok
tiyatroya ve diğer sanatsal faaliyetlere katılabilirsiniz. Taşkent Dünya'nın en
güzel şehirlerinden birisidir.
100.
Dostları ilə paylaş: |