O‘zbеkiston rеspublikаsi

25.3. «Keyns xochi». Ishlab chiqarish hajmining muvozanat darajasiga 
erishish mexanizmi 
Rejalashtirilgan xarajatlar chizig‘i haqiqiy va rejalashtirilgan xarajatlar bir-
biriga teng bo‘lgan (Y=E) chiziqni qaysidir a nuqtada kesib o‘tadi
52
.Quyida 
keltirilgan 25.2-rasmda tovarlar va xizmatlar bozorida qisqa muddatli muvozanatga 
erishish mexanizmi tasvirlangan bo‘lib, u “Keyns xochi” nomini olgan. Y=E chiziqda 
haqiqiy investitsiyalar va jamg‘armalar tengligi saqlanadi. a nuqtada esa daromadlar 
rejalashtirilgan xarajatlarga teng bo‘ladi. Shuningdek, bu yerda rejalashtirilgan hamda 
haqiqiy investitsiyalarning o‘zaro tengligiga erishiladi. Ya’ni, makroiqtisodiy 
muvozanat ta’minlanadi. 
25.2-rasm. Keyns xochi (Keynsning makroiqtisodiy muvozanat modeli)
53
 
52
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth 
Publishers, 2013): 307 
53
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth 
Publishers, 2013): 308 

---

322 
 
Agarda, ishlab chiqarishning haqiqiy hajmi (Y1) uning muvozanat 
darajasi(Y0)dan ko‘p bo‘lsa, iste’molchilar mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilar taklif 
qilganga nisbatan kam sotib oladi (ADko‘rinishiga ega bo‘ladi. Zahiralarning o‘sishi firmalarda ishlab chiqarish hamda 
bandlik darajalarini pasaytirishiga olib keladi. Bu esa YaIM hajmini Y1 dan Y0 
gacha kamayishigaolib keladi va daromad va rejalashtirilgan xarajatlar tenglashadi. 
O‘z navbatida yalpi talab va taklifning tenglashishiga (AD = AS) erishiladi. 
Aksincha, haqiqiy ishlab chiqarish (Y2) uning muvozanat darajasidan (Y0) kam 
bo‘lgan vaziyatda esa, firmalar iste’molchilar talabiga nisbatan kam ishlab 
chiqarayotganligini (AD>AS) ko‘ramiz. Talabning oshishi esa firmalar zahirasining 
kamayishi hisobiga qondiriladi. Natijada, YaIM asta sekin Y2 dan Y0 ga qarab o‘sadi 
va yana AD=AS tengligiga erishiladi. Bu esa ayni paytda E=Y va I=S ayniyatlarga 
erishilganligini anglatadi. 
Milliy ishlab chiqarishning muvozanat holati (Y0), yalpi xarajatlar 
komponentlarining har birining (iste’mol, investitsiya, davlat xarajatlari yoki sof 
eksport) o‘zgarishi natijasida tebranishi mumkin. Ushbu tarkibdagi birorta omilning 
miqdorining o‘sishi rejalashtirilgan xarajatlar egri chizig‘ini yuqoriga suradi va 
aksincha kamayishi pastga surilishga olib keladi.