Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

Pul mablag„larining omilli tahlili
Moliyaviy 
koeffitsiyent 
lar 
Hisob-kitoblar 
Jami o„zgarish 
Omillar ta‟siri 
1-omil 
2-omil 
1. Sof pul 
oqimining 
yetarliligi 
Pul mablag‗lari 
kirimining 
o‗zgarishi 
Pul mablag‗lari 
chiqimining 
o‗zgarishi 
O‗tgan yil 
Kpm
0
= PMk
0
/ PMch
0
* 
100% 
Kpm
1
-Kpm
0
Kpm
1,0
-Kpm
0
Kpm
1
-Kpm
1,0
Hisobot yil shartli 
Kpm
1,0
= PMk
1
/ PMch
0
* 
100% 
Hisobot yili 
Kpm
1
= PMk
1
/ PMch
1
* 
100% 
2. Olingan pul 
mablag‗larining 
rentabelligi 
Moliyaviy 
natijalarning 
o‗zgarishi 
Pul mablag‗lari 
kirimining 
o‗zgarishi 
O‗tgan yil 
Rpm
k0
= F
0
/ PMk
0
* 100% 
Rpm
k1
-Rpm
k0
Rpm
k1,0
-Rpm
k0
Rpm
k1
-Rpm
k1,0
Hisobot yil shartli 
Rpm
k1,0
= F
1
/ PMk
0
* 
100% 
Hisobot yili 
Rpm
k1
= F
1
/ PMk
1
* 100% 
3. Sarflangan pul 
mablag‗larining 
rentabelligi 
Moliyaviy 
natijalarning 
o‗zgarishi 
Pul mablag‗lari 
chiqimining 
o‗zgarishi 
O‗tgan yil 
Rpm
ch0
= F
0
/ PMch
0
* 
100% 
Rpm
ch1
-Rpm
ch0
Rpm
ch1,0
-
Rpm
ch0
Rpm
ch1
-
Rpm
ch1,0
Hisobot yil shartli 
Rpm
ch1,0
= F
1
/ PMch
0
* 
100% 
Hisobot yili 
Rpm
ch1
= F
1
/ PMch
1
* 
100% 
4.O‗rtacha pul 
qoldig‗ining 
rentabelligi 
Moliyaviy 
natijalar 
ning o‗zgarishi 
Pul mablag‗lari 
o‗rtacha 
qoldig‗ini 
o‗zgarishi 
O‗tgan yil 
Rpm
q0
= F
0
/ PMq
0
* 100% 
Rpm
q1
-Rpm
q0
Rpm
q1,0
-Rpm
q0
Rpm
q1
-Rpm
q1,0
Hisobot yil shartli 
Rpm
q1,0
= F
1
/ PMq
0
* 
100% 
Hisobot yili 
Rpm
q1
= F
1
/ PMq
1
* 100% 
 
 
13.8. Pulning muddatdagi qiymati, foiz stavkalari va ularni hisoblash 
usullari 
Pul mablag‗larini muddatdagi qiymatini aniqlash diskontlashni talab etadi. 
Bu jarayonga juda ko‗p omillar ta‘sir qiladi: inflyatsiya, risklar, likvidlik va h.k. 

---

489 
Pul mablag‗larining muddatdagi qiymatini aniqlash investorlarga pul 
mablag‗larini joylashtirishning samaradorligi va natijaviyligini baholashga imkon 
beradi. Naqd pul oqimining kelajakdagi qiymatini aniqlashning asosiy kamchiligi 
uning noaniqligidir. Lekin bu noaniqlik riskini aniq hisob-kitoblar va taxminlar 
asosida kamaytirish mumkin. 
Pulning muddatdagi qiymati baholangan kelgusi pul oqimlarini diskontlash 
orqali inobatga olinishi sababli, ushbu pul oqimlari moliyalashtirish faoliyatlari 
bo‗yicha pul kirimlari yoki chiqimlarini o‗z ichiga olmaydi. Xuddi shuningdek, 
diskont stavkasi soliqdan oldingi asosda aniqlanishi tufayli, kelgusi pul oqimlari 
ham soliqdan oldingi asosda aniqlanadi. 
Pulning joriy qiymatining kelgusida qanday daromad keltirishini quyidagi 
formula asosida hisoblash mumkin. 
Bu yerda: 
PV – pul oqimining joriy qiymati (bugungi pul mablag‗lari summasi); 
i – foiz stavkasi; 
N – davrlar soni. 
Quyida, 1 500,0 mln.so‗m 5 yilga, 7.5 %li stavkada investitsiya qilinishi, 
depozitga qo‗yilishi qancha daromad olib kelishini hisob-kitob qilishimiz mumkin. 
13.17-jadval 
Pulning kelgusi qiymati hisob-kitobi 
Davr 
Belgi 
Pulning kelgusi qiymati,
mln so‗m
 
Dastlabki pul 
FV
0
1 500,0 
Birinchi yili 
FV
1
1 500.0 * (1+0,075)
1
=1 612,50 
Ikkinchi yili 
FV
2
1 612,50 * (1+0,075)
1
=1 733,44 
Uchinchi yili 
FV
3
1 733,44 * (1+0,075)
1
=1 863,45 
To‗rtinchi yili 
FV
4
1 863,45 * (1+0,075)
1
=2 003,20 
Beshinchi yili 
FV
5
2 003,20 * (1+0,075)
1
=2 153,44 
 
FV=1500*(1+0,075)
5
=2153,44 mlnso‘m 

---

490 
Demak, korxona tomonidan 1 500.0 mln so‗m mablag‗ 5 yildan keyin 
2 153.44 mln so‗mga aylanadi. 
Xo‗jalik yurituvchi subyekt aktivning foydalanishdagi qiymatini baholash 
uchun qaysi yondashuvni tanlashidan qat‘iy nazar, pul oqimlarini diskontlashda 
foydalaniladigan foiz stavkalari baholangan pul oqimlari to‗g‗rilangan risklarni aks 
ettirmasligi zarur
71
. 
Diskont stavkasi xo‗jalik yurituvchi subyektning kapital tuzilishidan va 
xo‗jalik yurituvchi subyekt aktivni sotib olishni moliyalashtirgan usuldan 
mustaqildir, chunki aktivdan yuzaga kelishi kutilgan kelgusi pul oqimlari xo‗jalik 
yurituvchi subyekt aktivni sotib olishni moliyalashtirgan usulga bog‗liq emas.