Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

Taqqoslama (qiyosiy) tahlili. 
Moliyaviy tahlilda qiyosiy tahlil turi – 
ko‗rsatkichlarni mutlaq va nisbiy ifodalarda keng doirada taqqoslash usuli sifatida 
ishlatiladi.
тахлили. Т.:Иктисод-молия. 2013,598 б., Ковальев В.В., Волькова О.Н. Анализ хозяйственной 
деятельности предприятия.М.: финансы и статистика, 2008, 415 с. 

---

78 
Metodik jihatdan ushbu usul gorizontal va vertikal, trend tahlili usullariga 
o‗xshaydi. Lekin ulardan tubdan farq etadi. Taqqoslash tahlilida esa ushbu tahlil 
obyekti, yoki tahlil etilayotgan korxona bo‗yicha ma‘lumotlar boshqa subyektlar 
ma‘lumotlari bilan, normativ me‘yorlar bilan, reja ko‗rsatkichlari bilan, tarmoq 
bo‗yicha o‗rtacha, ilg‗or ko‗rsatkichlar bilan ham taqqoslanishi nazarda tutiladi. 
Taqqoslash tahlilida moliyaviy hisobot elementlari va moddalarining o‗zgarishiga, 
moliyaviy holatni xarakterlovchi ko‗rsatkichlarga baho beriladi. Mutlaq ifodalar, 
nisbiy ifodalar bilan to‗ldiriladi. 
Iqtisodiy tahlilda taqqoslash tahlilining shartlari: 
-taqqoslashni inverval oraliqlar bir xilda olinishi; 
-taqqoslash ko‗rsatkichlari bir xil o‗lchovli bo‗lishi; 
-taqqoslashni bazaviy ko‗rsatkichi, normativ ko‗rsatkichlarini belgilab 
olishda rasmiy jihatlarga amal etilishi; 
-taqqoslashning obyektlari bo‗yicha moliyaviy hisobotlarni tuzish qoidalari 
bir xilda bo‗lishi; 
-moliyaviy hisobot elementlari, moddalarini tarkiblash va ko‗rsatkichlarini 
aniqlash metodikasi bir xilda bo‗lishi lozim. 
Taqqoslash usuli iqtisodiy tahlilning an‘anaviy usullari qatorida eng ko‗p 
qo‗llaniladigan usul hisoblanib undan tahlilning boshqa usullari bilan birgalikda 
korxona moliyaviy holatini to‗la ochib berishda foydalaniladi. Bu jihati bilan 
qiyosiy tahlil ham moliyaviy tahlilning ham boshqaruv tahlilining usuli sifatida 
qaraladi. 
2.45-jadval