Хalqarо munosabatlar va diplоmatiya tariхi fanindan ma’ruza matnlari

Ziravorlar qirg`og`i, Fil suyagi qirg`og`i, 
Oltin qirg`oq, Tutqunlar qirg`og`i
. Portugaliyalik savdogarlar asosan Oltin 
qirg`oq va Fil suyagi qirg`og`ida faolroq xarakat qiliShar edi. Ular Elminadan 
taShqari 
Aksim, SHame 
kabi fortlarni barpo qiliShdi. 
Janubiy Nigeriya qirg`oqlari portugaliyaliklarni nixoyatda qiziqtirib qo`ydi. 
Kuchli yoruba davlatlari portugaliyaliklarini ichkariga kirib boriShga to`sqinlik 
qiliShgan. Benin davlati portugal maxsulotlari evaziga oz miqdorda ziravor 
beriShgan. Bu portugallarni 1486 yilda Gvato portida savdo punkti quriShga 
undadi, lekin bu port 1506 ylda taShlab ketildi, chunki u ko`p foyda bermas edi. 
Bundan taShqari portugal maxsulotlari beninliklarin qiziqtirmas edi. 
Fernando Po 
va San Tome 
orollariga o`rnaShgan portugallar orollarda plantatsiya xo`jaligini 
yo`lga qo`yiShdi. Benin Niger va J.Nigeriya bilan bo`lgan uruShlarda asir 
tuShganlarin 
portugallarga 
sotgan. 
Ular 
esa 
qullarni 
ShakarqamiSh 

---

plantatsiyalarida iShlatiShgan va Oltin qirg`oqda sotiShgan. Portugallarning asosiy 
foyda oliSh Braziliyani kolonizattsiya qiliniShidan boShlandi. 
Bu davrda Ispaniya, Angliya, Frantsiya tomonidan egallangan Amerika 
yerlarida plantatsiya xo`jaligi rivojlangan edi. Qullarga talab kuchli edi. Bu 
Yevrorpa 
istilochilari 
o`rtasida 
qul 
savdosini 
kuchaytirdi. 
Faqatgina 
portugallarning o`zi 1530-1600 yillarda 900 ming Afrikalikni Amerikaga olib 
keldi. 
1610 yilda portugaliya monapoliyasi tugatildi. Bunga gollandlarning Vest-
Indiya kompaniyasining g`arbiy Afrikadagi fortlarni istilo qiliSh sabab bo`ldi. 17-
asr 1-yarmida gollandlar Afrikalilarni ispan koloniyalariga jo`natiSh bo`yicha 
birinchilikni oliShdi. G`arbiy va Markaziy Afrikdagi Gollandiya, Angiliya, 
Fransiya, Ispaniya,Daniya, Brendenburg o`rtasida qus savdosidagi monopoliyani 
qo`lga kiritiSh uchun kuraSh qizib ketdi. 
Angliya va Frantsiya yirik savdo kompaniyalarini tuziShda va ularga ko`p 
huquqlar berib qul savdosidagi monopoliyaga aylantirdilar. 1664 yil taShkil etilgan 
fransuzlarning va Angliyaning 1672 yil «Qirollikning Afrika kompaniyasi» 
Shunday edi. Fransuzlarning tanch nuqtasi Senegal xavzasi edi. Frantsuzlarning 1-
postlari 
1630 yil Senegalda
qurildi. So`ngra