Transport logistikasi

12.2. Marshrutlashtirishda transport masalasi 
Yirik partiyali yuk tashishni marshrutlashtirishda bir-biridan farqli 
ikki yoʻnalish mavjud. Birinchi yoʻnalishda marshrutlashtirish transport 
masalasiga 
keltirib 
yechiladi, 
ikkinchisida 
esa 
u 
chiziqli 
programmalashtirishning umumiy masalasiga keltiriladi.
Birinchi 
yoʻnalish 
metodlarini 
koʻrib 
chiqamiz. 
Chiziqli 
programmalashtirishning transport masalasi birmuncha sodda yechish 
metodikasiga ega boʻlib, marshrutlashtirish masalasi ilk bor ilmiy tahlil 
etilgan paytlardayoq shu masalaga keltirib yechilgan edi.
Marshrutlashtirish masalasini bir necha holda quyish mumkin:

avtotransport 
korxonalarining 
(ATK) 
joylashishini 
hisobga 
olmasdan berilgan rayondagi yuk tashishni marshrutlashtirish, keyin 
esa topilgan marshrutlarni korxonalarga birkitish (yagona ATK 
uchun marshrutlar tuzganda masalani bu koʻrinishda qoʻyish 
mumkin);

marshrutlarni korxonalarning joylanishini hisobga olib tuzish.
Birinchi koʻrinishda qoʻyilgan marshrutlashtirish masalasini koʻrib 
chiqaylik. 
Masalaning matematik modeli. 
Eng oddiy ko‗rinishda qo‗yilgan marshrutlashtirish masalasini 
ko‗rib chiqaylik. 
Aytaylik I (i
yuk jo‗natuvchi va J(j
qabul 
qiluvchi manzillar raqamlari to‗plami bo‗lsin. Manzillardan yuk 
jo‗natish hajmlari 
va manzillarga yuk qabul qilish hajmlari 
berilgan. Yuk tushiruvchi va ortuvchi punktlar orasidagi masofalar 
matrisasi 
‖ 
‖
berilgan bo‗lsin, soddalik uchun 
deb qabul 
qilamiz. Punktlararo (manzillararo) yuk tashish plani {
} berilgan, 

---

142 
bunda 
tashilishi lozim bo‗lgan tonnalar yoki bajarilishi kerak bo‗lgan 
qatnovlar sonlar ko‗rinishida ham berilishi mumkin.
Marshrutlashtirish – bu punktlararo harakatlanishning shunday 
sxemalarini topish demakki, yuksiz yurilgan yo‗l uzunligi eng kam 
bo‗lsin va berilgan yuk tashish planni bajarilsin. Bizga yuk bilan yurish 
plani {
} berilgan. Demak, shunday yuksiz yurish planini {
} topish 
kerakki, bunda {
} reja bajarilib, yuksiz o‗tilgan yo‗llar yigʻindisi eng 
kam bo‗lsin, bu yerda: {
}- 
j
tushirish 
i 
ortish punktlari orasidagi 
yuksiz yurish rejasi; 
- esa 
j
va 
i
punktlari orasida bajariladigan yuksiz
avtotonnalar yoki qatnovlar soni. 
i
punktlarga keladigan yuksiz qatnovlar yoki avtotonnalar shu 
punktdan hamma j
J punktlariga ketadigan qatnovlar yoki avtotonnalar 
soniga teng bo‗ladi: 
∑
(1)