Transport logistikasi

Para 
metr 
Variantlar
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
K 
240 
280 
300 
250 
250 
260 
170 
240 
320 
280 
Betta 
12 
18 
20 
19 
14 
19 
11 
14 
20 
15 
H 
25 
34 
27 
18 
20 
30 
22 
26 
28 
21 

---

185 
- jami xarajatlar: 
 
H
K
Q
Z

2
*

. 
 
18.2.
 
Zahiralarni boshqarishning statik koʻpmahsulotli modeli
 
Bir mahsulotli boshqarish masalasi shartlarida 
n
 
turdagi 
n
i

,
2
,
1

, 
zahiralar uchun zahiralarni toʻldirish modeli qaraladi, har bir zahira 
uchun quyidagi parametrlar ma‘lum:
 
i
K
– 
i
-
chi mahsulotni rasmiylashtirish uchun ketgan bir vaqtdagi 
xarajatlar, 
sh.b.
;
 
i

 – 
i
-
chi mahsulot iste‘moli intensivligi
, mah.b./v.b., 
i
H
 – 
i
-
chi mahsulotni saqlash xarajatlari
, sh.b./v.b., 
i
a
– 
i
-
chi mahsulot birligini joylashtirish uchun talab
, 
mah.b./yuza.b. 
A
 – 
zahiralarni saqlash uchun umumiy yer maydoni yuzasi
, yuza b. 
Omborxonada saqlash hajmi cheklangan holda har bir mahsulot 
buyurtmasining optimal hajmini va ularni toʻldirish intervalini aniqlang, 
omborxona yuzasi 
 
, N – variant nomeri. Mahsulot soni 
.
Berilgan parametr qiymatlari 
Parametr 
i 
Berilganlar variantlari 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
i
K
1 
240 280 300 250 250 260 170 240 320 280 
2 
220 260 220 220 220 250 230 240 220 220 
3 
160 190 190 180 240 220 150 190 230 200 
4 
170 170 130 160 180 200 140 160 160 130 
5 
220 220 160 150 110 120 160 240 200 160 
i

1 
12 
18 
20 
19 
14 
19 
11 
14 
20 
15 
2 
14 
10 
9 
9 
12 
13 
18 
13 
13 
17 
3 
14 
13 
11 
11 
13 
14 
12 
10 
13 
15 
4 
11 
12 
14 
12 
12 
7 
9 
10 
4 
8 
5 
9 
9 
11 
5 
8 
10 
10 
8 
4 
6 
 
Berilgan parametr qiymatlari 
Parametr i 
Berilganlar variantlari 

---

186 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
i
H
1 
25 34 
27 
18 
20 
30 
22 
26 
28 
21 
2 
33 38 
28 
33 
34 
32 
35 
29 
30 
31 
3 
24 24 
20 
23 
20 
23 
22 
20 
23 
25 
4 
34 40 
38 
41 
42 
41 
44 
38 
36 
40 
5 
40 39 
39 
35 
37 
34 
37 
40 
35 
38 
i
a
1 
54 42 
20 
24 
32 
54 
27 
37 
44 
28 
2 
23 25 
53 
27 
42 
53 
31 
53 
49 
39 
3 
25 48 
36 
51 
45 
36 
36 
38 
27 
21 
4 
34 20 
29 
30 
46 
35 
37 
32 
43 
52 
5 
49 55 
45 
47 
29 
23 
24 
54 
42 
44 
Bajarish uchun koʻrsatma
Masala 
yechimi 
barcha 
turdagi 
zahiralarni 
saqlash 
va 
rasmiylashtirish uchun umumiy xarajatlarning minimumligi shartidan 
topiladi, ya‘ni

 
i
Q
n
i
i
i
i
i
i
Q
K
H
Q
Q
Z
min
2
1






, 
cheklovlar

 
A
Q
a
n
i
i
i



1
,
0

i
Q
. 
Masalaning chiziqli boʻlmagan maqsad funksiyasi uni nochiziqli 
optimallashtirish masalalari sinfiga taaluqli ekanligini anglatadi, bu 
masalalar sonli usullar bilan yechiladi. MS Excel dasturining 
«Poisk 
resheniya»
nadstroykasi yordamida masala yechimini topish:

---

187 
Yacheykalarda hisoblash formulalari va ―Поиск решения‖ oynasi 
parametrlari quyida keltirilgan. ―Поиск решения‖ oynasi uchun 
qoʻshimcha parametri oʻzgaruvchilarning – buyurtma hajmining 
nomanfiyligi sharti hisoblanadi:
Yacheyka manzili 
Hisoblash formulasi 
F28 
=(E28*C38)/2 
G28 
=(C28*C33)/E28 
H28 
=C43*E28 
E34 
=SUMM(E28:E32) 
F34 
=SUMM(F28:F32) 
G34 
=SUMM(G28:G32) 
H34 
=SUMM(H28:H32) 
E36 
=F34+G34 
 

---

188 
18.3.
 
Zahiralarni boshqarishning buyurtmalar oʻrtasida vaqt 
belgilangan modeli
. 
Berilganlar:
0
t
 – buyurtmalar oʻrtasidagi vaqt, v.b.; 
c
t
 – buyurtmalar oʻrtasidagi ehtimoliy kechikishlar vaqti, v.b.; 
S
Q
 – mahsulotga yillik talab, birlik.
Zahiralarni toʻldirish grafikasini keltiring. Hisoblashlarda vaqt 
birligi sifatida kun, bir yil esa – 365 kunga teng deb olinidi.
 
Zahiralarni boshqarish tizimi parametrlarini quyidagi keltirilgan 
ma‘lumotlar uchun aniqlang.
 
Berilgan parametr qiymatlari
Parametr 
Berilganlar variantlari
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
0
t
13 
13 
10 
11 
8 
13 
12 
9 
11 
10 
c
t
4 
3 
1 
5 
5 
4 
1 
4 
2 
2 
S
Q
1640 
1750 
1520 
1520 
1590 
1610 
1680 
1590 
1430 
1570 
Bajarish uchun koʻrsatma
.
 
Zahiralarning kelishi va ularni saqlash texnologiyasi 
sxemasi
: 
 
Buyurtmalarning umumiy soni (sugʻurta zahiralarini e‘tiborga 
olmagan holda): 





0
0
365
t
N
зак
, bu yerda 


– sonning butun qismi. 
Zahiralar tebranishi (oʻzgarishi) vaqt intervalida 
2
с
t
ni tashkil 
qiladi, yillik buyurtmalar soni esa








2
365
0
с
зак
t
t
N
. 
U holda mahsulotga optimal buyurtma hajmi ushbu formula bilan 
hisoblanadi: 

---

189 
зак
S
N
Q
Q

*
. 
Sugʻurta zahira hajmi: 
с
с
с
t
t
t
Q
Q


2
*
. 
 
 
 

---

190 
13.2. Mustaqil oʻrganish ta‟lim topshiriqlari 
1.Magistral 
jamoat 
transportlarining 
texnik-iqtisodiy 
xarakteristikalari 
2.Temir yoʻl transportinig boshqa transport turlariga nisbatan 
ustunligi 
3. Omborlar tarmogʻini shakllantirish va joylashtirish 
4. Taralarning mavjud turlari va ularni qoʻllashning samaradorligi 
5. Transport va omborlarning oʻzaro aloqasi 
6. Transport xizmati va yuklarni ekspedisiyalash 
7. Firma transport xizmati sistemasi 
8. Transport-ekspeditor kompaniyalarining xizmatlar kompleksi 
9. Yuklarni konteynerli tashish ahamiyati 
10. Moddiy-mahsulot resurslari zahiralari turlari 
11. 
Temir 
yoʻl 
transportida 
moddiy-mahsulot 
resurslari 
zahiralarining logistik boshqaruvi 
12. Aralash (kombinasiyalangan) yuklarni tashishni tashkillashtirish 
13. Yuklarni multimodal tashish va yiriklashtirilgan yuk birliklari 
14. Xalqaro transport koridorlari va rivojlantirish 
15. Yetkazish tarmogʻini boshqarish 
16. Logistika sohalari va funksiyalari 
17. Logistika tarmogʻining strukturali boʻgʻinlari 
18. Logistik xarajatlarda transport hissasining ahamiyati 
19. Logistika va marketingning oʻzaro aloqasi 
20.Transport oqimlarini boshqarishda qoʻllaniluvchi axborot 
texnologiyalari 
 
 

---

191 
Nazorat test topshiriqlari
1. Logistika vazifalari nimalarga taqsimlanadi? 
A) Xizmatlarga. 
B) Ixtisoslashtirishga. 
C) Istemolchilar tadqiqotlariga. 
D) Xizmat ko‗rsatishni rejalashtirishga. 
2. Transport tashkilotlari tomonidan ko ‗rsatilgan xizmatlar uchun 
qilinadigan hisob-kitoblar nima orqali amalga oshiriladi? 
A) Transport tariflari
B) Yuklarni tashish uchun olinadigan to‗lovlar. 
C) Yuk tashish bilan bogʻliq bo‗gan qo‗shimcha jarayonlar uchun 
yigʻimlar. 
D) Turli to‗lovlar va xizmat ko‗rsatish xarajatlari. 
3. Agar axborot tizimida ma‘lumotlarni avtomatlashgan ravishda ishlash 
amalga oshirilsa, u holda texnik ta‘minot nimani o‗z ichiga oladi?
A) Elektron hisoblash texnikasi va ular orasidagi aloqani. 
B) Elektron hisoblash texnikasini. 
C) Mikroprotsessorni va texnik ma‘lumotni. 
D) EHMni.4. Logistikaning tushuncharidan biri bo‗lib nima 
hisoblanadi? 
A) Yuk birligi (yuk miqdorining ayrim qismi bo‗lib, ularni yuklash,
transportlarda tashish, tushirish hamda yagona yuk sifatida saqlash 
hisoblanadi). 
B) Pul birligi. 
C) Yuk birliginig o‗lchamlari. 
D) Texnik vositalar. 
5. Nеtto dеb nimaga aytiladi? 
A) Yukning o‗z ogʻirligi 
B) Tara bilan yuk ogʻirligi. 
C) Taraning ogʻirligi. 
D) Avtomobilning va tirkamaning sof ogʻirligi. 
6. Brutto dеb nimaga aytiladi? 
A) Tara bilan yukning ogʻirligi

---

192 
B) Taraning ogʻirligi. 
C) Yukning ogʻirligiga. 
D) avtomobilning yuk bilan birgalikdagi ogʻirligiga. 
7. Harakatlanuvchi qismning yo‗nalishidagi harakati (marshrut) qanday 
yo‗nalishlarda amalga оshiriladi? 
A) Mayatnik va halqasimоn. 
B) Mayatnik. 
C) Halqasimоn. 
D) Оrqaga yuksiz mayatnik marshrut. 
8. Mayatnik marshrutlar nеcha хil turga bo‗linadi? 
A) 3 turga bo‗linadi. 
B) 4 turga bo‗linadi. 
C) 2 хilga bo‗linadi. 
D) 5 turga bo‗linadi. 
9. Transpоrt logistikasida iqtisоdiy-matеmatik usullar va EHM 
nеchanchi yildan bоshlab qo‗llanila bоshlagan? 
A) 1960-yildan. 
B) 1964-yildan. 
C) 1980-yildan. 
D) 1990-yildan. 
10. Chiziqli dasturlash masalalari qaysi usullar yordamida yеchiladi? 
A) Grafika va variantlarni yaхshilash 
B) Variantlarni yaхshilash. 
C) Grafika. 
D) Matеmatika. 
11. Matritsada yukli kataklar sоni nimaga tеng bo‗lishi kеrak? 
A) Qatorlar va ustunlar sоni yigʻindisidan bir sоnining ayirmasiga.
B) Qatorlar va ustunlar sоni yigʻindisidan ikki sоnining
ayirmasiga. 
C) Qatorlar va ustunlar sоni yigʻindisiga. 
D) Qatorlar sоnidan usuntlar sоni ayirmasiga.
12. Pоtеntsialli katak dеb qanday katakka aytiladi? 
A) Yuksiz katakdagi masоfadan yordamchi kоeffitsiyеntlar 
yigʻndisi katta bo‗lsa. 

---

193 
B) Yuksiz katakdagi masоfadan yordamchi kоeffitsiyеntlar 
yigʻindisi kichik bo‗lsa. 
C) Yordamchi kоeffitsiyеntlar yigʻindisi 8 ga tеng bo‗lsa. 
D) Yordamchi kоeffitsiyеntlar yigʻndisi qatorlar sоnidan katta 
bo‗lsa. 
13. Transpоrt jarayoni tarkibi nimalardan ibоrat? 
A) Yuk tashishni tashkil qilishdan. 
B) Yuk оrtish-tushirish ishlaridan. 
C) Yuk оrtish-tashish va tushirish ishlaridan. 
D) Barcha rusumdagi avtоmоbillardan. 
14. Yuk оrtish-tushirish ishlari qanday usullarda bajariladi? 
A) Qo‗lda, mexanizmlar yordamida, kоmplеks mexanizmlar 
yordamidagi avtоmatlashgan usulda.
B) Mexanizmlar yordamida. 
C) Kоmplеks mexanizmlar yordamida. 
D) Qo‗lda, sоdda mexanizmlar yordamida. 
15. Shaharlararо yuk tashish dеb nimaga aytiladi? 
A) Shahar hududi chеtida 50 km nariga yuk tashishlarga. 
B) Shahar hududi chetidan 30 km nariga yuk tashishlarga. 
C) Shahar hududi chеtidan 1200 km nariga yuk tashishlarga. 
D) Shaharlar оrasidagi yuk tashishlarga. 
16. Shaharlararо yuk tashishlarga qanday tashkilotlar rahbarlik qiladi? 
A) Transpоrt-ekspеditsiya tashkiloti va dispеtcher nazorat punkti, 
yuk avtоbоshbеkatlari 
B) Transpоrt-ekspеditsiya idоrasi. 
C) Dispеtcher nazorat punkti. 
D) Yuk avtоbоshbеkatlari va transpоrt-ekspеditsiya idоrasi. 
17. Avtоmоbil yo‗nalishlari dеb nimaga aytiladi? 
A) Shaharlararо yuk tashishda harakat yo‗nalishlariga. 
B) Хalqarо yuk tashishlarda harakat yo‗nalishlariga. 
C) Muntazam shaharlararо yuk tashishlarda uchastka оraliqlari. 
D) Vilоyat ichida, vilоyatlararо yuk tashishda tashish оraliqlariga. 
18. Avtоmоbil transpоrti davlatlararо yuk tashish bitimida nimalar 
bеlgilab bеriladi? 

---

194 
A) Tоmоnlarning yuk tashishdagi majburiyatlari, yuk tashish turi va 
xaraktеri. 
B) Yuk tashish turi va xaraktеri. 
C) Tоmоnlarning majburiyatlari. 
D) Harakatlanuvchi qism va yuk tashish umumiy masоfasi. 
19. Sanоat yuklariga qanday yuklar kiradi? 
A) Yogʻоch, ruda, mеtall, yoqilgʻi, ehtiyot qismlar, jihоzlar va shu 
kabi yuklar.
B) Chigit, tеmir-bеtоn plitalari. 
C) Jihоzlar, chigit. 
D) Paхta kipi, chigit. 
20. Qurilish yuklari qanday guruhlarga ajratiladi? 
A) Uyum, dоnali va sоchiluvchan guruhlarga. 
B) Suyuq va yarim suyuq guruhlarga. 
C) Tara va tarasiz guruhlarga. 
D) Uzun o‗lchamdagi guruhlarga. 
21. Matematika mantiqlarini logistika deb kim va qachon atagan? 
A) Gotfrid Vilgelm Leybnis.
B) Gotfrid Vilgelm Leybnis. XVII va XIII asrning boshlarida. 
C) Gotfrid Vilgelm Leybnis, XVIII va XIX asrning boshlarida.
D) Vechner Klauss XX asr va XX asrning oxirida.
22. Logistika iborasi matematik mantiq deb qachon ensiklopediyalarda 
talqin qilingan? 
A) XX asrda.
B) XXI asrda.
C) XIX asrda.
D) XVIII asrda.
23. Logistikaning qo‗llash doirasining kengayishi qachondan 
boshlangan? 
A) 1980-yillarda va 1990-yillarda.
B) 1990-yillarda va 2000-yillarda. 
C) 1960-yillarda va 1970-yillarda. 
D) 1900-yillarda va 1910-yillarda.
23. Logistikaning rivojlanishidagi uchta bosqichni aytib bering.

---

195 
A) Birinchi bosqich 1960-yillarda, ikkinchi bosqich XX asrning 980-
yillarida, uchinchi bosqich hozirgi davrda.
B) Birinchi bosqich 1970-yillarda, ikkinchi bosqich XXI asrning 
2000-yillarida, uchinchi bosqich XX asrning boshida.
C) Birinchi bosqich 1950-yillar, ikkinchi bosqich 1970-yillar, 
uchinchi bosqich 1980-yillar.
D) Birinchi bosqich 1900-yillar, ikkinchi bosqich 1917-yillar, 
uchinchi bosqich 1916-yillar.
24. Logistika tamoyillari qaysi qoidalar bilan yuritiladi? 
A) Logistik zanjirlar uzviy davomida logistik harakatlarni hisobga 
olish, zamonaviy mehnat sharoitlarini yaratish, logistik xizmat 
ko‗rsatishni rivojlantirish 
B) Logistik xizmat ko‗rsatishni rivojlantirish, logistik harakatlarni 
hisobga olish. 
C) Zamonaviy mehnat sharoitlarini yaratish, logistik harakatlarni 
hisobga olish.
D) Logistik xarakterlarni hisobga olish, texnologik jarayonlarning 
insoniyligiga erishish 
25. Bozor sharoitida logistik xizmatni rivojlantirish qanday yo‗llar bilan 
egallanadi? 
A) Mahsulotning sifatini oshirish, yangi mahsulotni chiqarish bilan, 
logistik xizmat ko‗rsatish darajasini oshirish bilan ilan.
B) Yangi mahsulotni chiqarish bilan.
C) Logistik xizmat ko‗rsatish darajasini oshirish bilan.
D) Mahsulotning sifatini oshirish bilan. 
26. Quyidagilardan qaysi biri ―Logistikaning 6 qoidasi‖ga kirmaydi? 
A) Narx 
B) Sifat 
C) Vaqt 
D) Joy 
27. Logistik axborot tizimlari muammolari: 
A) Xodimlarning yuqori bosim ostida ishlashi 
B) Katta hajmdagi to‘liq va aniq axborotlar va hisoblashlar 
zaruriyati

---

196 
C) Murakkab kompyuter tizimlarining mavjudligi 
D) Boshqaruvning o‘ta markazlashuvi. 
28. Logistik tizimlarnung asosiy xossalaridan biri: 
A) Integrativ xususiyatlari 
B) Moliyalashtirish 
C) Boshqaruvchanligi 
D) Informativligi. 
29. Logistik tizimning logistik funksiyalar va xarajatlari to‘plamini 
analiz qilish yoki loyihalash maqsadida moddiy, informatsion, 
moliyaviy oqimi bo‘yicha chiziqli tartiblangan qismlari to‘plami … deb 
ataladi. Gapni to‘ldiring. 
A) Logistik zanjir 
B) Logistik qism to‘plam 
C) Logistik kanal 
D) Logistik status (mavqe)