‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

8.1.2. Sog‘liqni saqlashning iqtisodiy samaradorligini
tahlil qilish usuli
R espublika aholisi so g'liqni saqlash jam iy a t iqtisodiyotiga katta 
foyda k eltira d i. T ib b iy y o rd am n in g u yoki bu tu rin i ko'rsatish g a 
sa rfla n g a n h a r b ir s o ‘m ja m iy a t iq tiso d iy o tig a q a n d a y foyda 
k e ltirish in i h iso b la s h , y a ’ni iq tiso d iy s a m a ra d o rlik n i an iq la sh
m u h im ah am iy atg a ega.
171

---

36-jadval*
R e v m a t iz m n in g fa o l s h a k li boM gan b e m o r la r g a k o ‘r s a t ilg a n tib b iy
y o r d a m tu r la r ig a s a r f la n g a n o ‘r t a c h a x a r a j a t la r
X
a
ra
ja
tl
a
r
B
e
m
o
rn
i 
y
o
tq
iz
il
g
u
n
c
h
a
te
k
sh
ir
is
h
va
tr
a
n
s
p
o
rt
d
a
ol
ib
k
e
li
s
h
Q
a
b
u
l 
b
o
'l
im
id
a
g
i 
te
k
s
h
ir
is
h
lz
L
a
b
o
ra
to
ri
y
a
a
n
a
li
z
la
ri
E
K
G
R
e
n
tg
e
n
q
il
is
h
F
iz
io
te
ra
p
e
v
ti
k
m
u
o
la
ja
la
r
D
B
T
B
ir
k
u
n
li
k
o
v
q
a
t
B
ir
k
u
n
li
k
b
o
sh
q
a
x
a
ra
ja
tl
a
r
B
ir
k
u
n
li
k
p
o
li
k
li
n
ik
a
x
a
ra
ja
tl
a
i
S o ‘m
7 ,5 5
2 ,8 0
0,21
0 ,5 3
0,61
0 ,2 2
0,41
1,0
2 ,0
0 ,2 2
^ « С о в е т с к о е з д р а в о х р а н е н и е » (1 9 7 8 -y il, 1 2 -so n , 2 2 - b e t) j u r n a lid a g i m a ’lu m o tla r
h iso b la s h u c h u n a so s q ilib o lin d i.
3 7 -ja d v a l
B ir b e m o r g a s a r f la n a d ig a n o ‘ r t a c h a x a r a j a t
T ib b iy y o rd a m tu ri
M
u
o
la
ja
la
r
so
n
i
B
ir
m
u
o
la
ja
q
iy
m
a
ti
(s
o
‘m
)
B
a
rc
h
a
x
a
ra
ja
tl
a
r
(s
o
‘m
)
B e m o rn i sh ifo x o n a g a y o tq iz ilg u n c h a
te k s h irish v a tra n s p o rtd a o lib k e lish
1
7 ,5 5
7 ,5 5
S h ifo x o n a d a :
Q a b u l b o 'l i m i d a te k s h irish
1
2 ,8 0
2 ,8 0
L a b o ra to riy a te k s h irish la ri
25
0 ,2 1
5 ,2 5
R e n tg e n q ilish
4
0 ,6 1
2 ,4 4
E K G
20
0 ,5 3
10,60
F iz io te ra p iy a
50
0 ,2 2
1 1 ,0 0
172

---

K a rd io lo g m a sla h a ti
5
2 ,1 6
10,80
D a v o la s h fiz k u ltu ra si
40
0,41
16,40
B e m o rn i s h ifo x o n a d a boMishi va 
d a v o la n ish i
35
5
175 ,0 0
H a m m a s i b o 'l i b , sh ifo x o n a d a
-
-
2 4 1 ,8 4
P o lik lin ik a x izm ati
30
0 ,2 2
6 ,6 0
Ijtim o iy s u g 'u rta m a b la g 'i h iso b ig a 
s a n a to riy d a d a v o la n ish
100
100,0
B a rc h a sa rf-x a ra ja tla r
3 4 8 ,4 4
38-jadval
R e v m a t iz m ( b o d ) n in g f a o l s h a k li b ila n k a s a lla n g a n b e m o r la r g a
tib b iy y o r d a m k o ‘r s a t is h g a s a r f la n g a n o ‘r t a c h a m a b la g 1 m iq d o r i
K u z a tilg a n
y illa r
T ib b iy y o rd a m k o 'rsa tis h b o sq ic h la ri
B arch a 
x a ra ja tla r (so ‘m )
S h ifo x o n a d a
P o lik lin ik a d a
S a n a to riy d a
1985
2 4 2 ,0 0
7
100
349
1986
6 1 ,0 0
8
100
170
1987
4 2 ,0 0
9
100
150
K asallikni, n o g iro n lik n i, oN im ning o ld in i olish, u m rn i uzayti- 
rish , ishlab ch iq a rish ja ra y o n in i rivojlantirishga qaratilg an ijtim oiy 
va tibbiy ch o ra-tadbirlarning katta iqtisodiy aham iyati bor. Sog‘liqni 
saqlash iqtisodiy jih atd an darom ad keltiradigan sohadir. Sog‘liqni 
saqlashning iqtisodiy samaradorligini tahlil qilish uch bosqichdan iborat:
1. K asallik tufayli sarflangan m ab lag ‘ni aniqlash.
2. Sarflanishi m u m k in b o ‘lgan, lekin sarflanm agan m ablag‘lam i 
hisoblash.
3. Iqtisodiy sam arad o rlik koeffitsientini aniqlash.
Misol.
R ev m atizm (b o d ) bilan kasallangan b e m o rlarn i davo- 
lash n in g iqtisodiy sa m a rad o rlik k oeffitsientini hisoblash lozim . 
B u n in g u c h u n oldingi b o ‘lim dagi m a ’lum o tlarg a q o ‘shim"cha qilib
173

---

v a q tin c h a m e h n a tg a y aroqsizlik h aq id ag i quyidagi m a ’lu m o tla r 
o lin ad i: 1985-yilda ish q o b iliy atin i y u q o tg an lik o ‘rta c h a m u d d a ti 
60 k u n , 1986-yilda — 20 k u n , 1987-yilda — 15 k u n . B e m o rla rd a
n o g iro n lik a n iq la n m a g a n . V a q tin c h a ish q o b iliy atin i yu q o tish g a 
k etg an x a ra jatlarn i hisoblaym iz:
1. Ijtim oiy sug‘u rta b o ‘y ich a t o ‘lan g a n nafaqa (ish q o biliyati 
o ‘rta c h a b ir k u n y u q o tilg a n d a 3 s o ‘m 74 tiy in ) 1985-yili — 
6 0 - 3 ,7 4 = 2 2 4 ,4 0 ; 1 9 8 6 -y ili - 20 • 3 ,7 4 = 7 4 ,8 0 ; 1 9 8 7 -y ili -
15 • 3 ,7 4 = 5 6 s o ‘m n i tashkil qiladi.
2. M ahsulot ishlab chiqarilm aganligi natijasida yetkazilgan z a ra r 
(1 kun m e h n a t qobiliyati yuqotilsa 12 so ‘m 13 tiyin) 1985-yilda — 
6 0 - 1 2 , 1 3 = 7 2 8 s o ‘m ; 1 9 8 6 - y ild a - 2 0 - 1 2 , 1 3 = 2 4 3 s o ‘m ; 
1 9 8 7 -y ild a — 15 • 12,12= 182 so ‘m d a n ib orat. Bu m a ’lu m o tla rd a n
foydalanib kasallikni davolash-profilaktika ishlariga ketgan m ablag6ni 
a n iq la y m iz (1 -b o sq ich ).
K a s a l i k
T ib b i y
V a q t i n c h a -
K a s a l l i k
N o g i r o n l i k
t u f a y l i
y o r d a m
lik is h g a
t u f a y l i
b i l a n
s a r f l a n ­
q i y m a t i
y a r o q s i z l i k k a
m a h s u l o t
b o g ‘liq
g a n
t o 'l a n g a n
i s h l a b
x a r a j a t l a r
m a b l a g
1
n a f a q a
c h i q a r i s h
k a m a y i b
y e t k a z i l g a n
z a r a r
1985-yil = 1301 = 3 4 9 + 2 2 4 + 7 2 8 + 0
1986-yil = 488 = 1 7 0 + 7 5 + 2 4 3 + 0
1987-yil = 388 = 1 5 0 + 5 6 + 1 8 2 + 0
Ikkinchi b o sq ich d a sarflanishi m u m k in b o ‘lgan, a m m o sarflan ­
m agan x arajatlar hisoblanadi. Bu k o 'rsa tk ic h birinchi yili kasallik 
tufayli sarflangan m ablag6 bilan keyingi yillarda sarflangan m a b ­
lag6 lar o 6rtasidagi farqdir, y a ’ni 1985-yili — 1301 so ‘m , 1986-yili 
— 488 so ‘m , 1987-yili — 388 so ‘m . Y illar o ‘rtasidagi farq tegishli 
ravishda 813 va 913 so 6m ni tashkil qiladi. Ikki yil ichida b ir bem orga 
1726 so ‘m sa rf qilinishi m u m k in b o ‘lgan xarajatlar tejab qolingan.
U c h in c h i b o s q ic h d a iq tis o d iy s a m a r a d o r lik
k o e ffits ie n ti 
aniqlanadi:
174

---

S arflan ish i m u m k in b o ‘lgan 
lek in sa rfla n m a g a n m ab lag ' 
_ 1726 _ 
2
5 7
K u zatu v d av rid a b em o rg a k o 'rsa tilg a n
669 
y o rd a m n in g u m u m iy qiym ati
X u lo sa qilib a y tg a n d a , re v m a tiz m (b o d ) b ila n k asallangan 
b e m o rlarg a k o ‘rsatilgan tibbiy yord am g a sarflangan h a r b ir so ‘m 
jam iy a tg a 2 so ‘m 57 tiyin foyda keltiradi.
Y u q o rid a t a ’k id la n g a n id e k , ja m iy a t a ’z o la rin in g so g ‘lig ‘ini 
saqlash m u h im a h a m iy atg a ega. Bu esa sarflanadigan xarajatlarni 
ilm iy re ja la sh tirish n i, b o r m a b la g ‘lard an o q ilo n a foydalanishni 
ta q o z o etadi.