erkinlik, sentralizmga - detsentralizm, tashkilotchilikka - o‘zini-o‘zi
boshqarishni qarshi qo‘yadi va boshqalar. 1957-yilda XDSning navbat-
dagi syezdida L.Eixard, V.Rebke g‘oyalarini qo‘llagan holda GFR da
«ijtimoiy bozor xo‘jaligi»ning 2- bosqichi boshlanganligini tasdiqladi.
60-yillarda LErxard o‘z maqolasida, awalo, «erkin musobaqa ijtimoiy
bozor xo'jaligining eng asosiy elementi hisoblanadi» deb ta’kidlangan
edi. 1965 yilda partiyaning navbatdagi syezdida L.Eixard GFRda «Ijtimo
iy bozor xo'jaligi» ni tashkil etish dasturining nihoyasiga yetganli-
gini e’lon qildi. Bu dastur mamlakatni «rasmiylashgan jamiyat»ga
aylantirildi.
60-70-yillarda neoliberalizm konsepsiyasi «ijtimoiy bozor xo‘jaligi»
modelini yaratish va amalga oshirish prinsiplari institutsionalizm
ning «barcha uchun farovonlik jamiyati»
konsepsiyasi bilan hamo-
hangdir. Chunki ikkala modelda insonni inson tomonidan ekspluatatsiya
qilinishi va sinfiy antegonizm inkor etiladi. Bu modellardan tashqari,
davlatning faol ijtimoiy vazifasi g'oyasi bor. Davlat barcha fuqarolaiga
ijtimoiy xizmatni olish va ular farovonligini oshirish uchun teng
huquq va imkoniyatlar yaratishi zarurdir.
Bunda jamiyatning turli
qatlamlarida aksionerlar sonining ortishi bilan birga, barcha ijtimoiy
institutlar barqarorligining o‘sishi, asosiy mehnatkash aholining
ertangi kunga ishonchi va boshqalar ko‘zda tutiladi.
19.3.
Cbikago monetarizm maktabi
Keynschilikka muqobil ravishda AQSHda neoliberalizmning Chikago
maktabi vujudga keldi. Uning monitar (pul bilan bog‘liq) g'oyalari
Chikago universitetida 20-yillarda paydo bo‘ldi. Ammo neoliberal
yo‘nalish harakatida Amerika monetarizmi mustaqil keyinschilik ilg'orlik
pozitsiyalami faqat 50-yillar oxiri - 60-yillar boshida egalladi. Bunda
M.Fridmen (1912-2006) nashrlari muhim ahamiyat kasb etdi (1976-
yilgi iqtisodiyot bo‘yicha Nobel mukofoti laureati). Fridmen va uning
safdoshlari Keynsning pulsiz omillari (masalan, investitsiyalar) o‘miga
aynan pulli omillami afzal ko‘rdilar.
1958-yilda A.U. Fillipsning empirik egri chizig‘i paydo bo'lishi
bilan pul hisobidagi ish haqining yillik foiz o'zgarishi va ishsizlik dara-
jasi (hissasi) o'rtasidagi bog'lanish aniqlandi. Bunda 1861-1913-yillar
Angliyadagi real ma’lumotlardan foydalanilgan. 1964-yil P.Samulson
o‘zining mashhur «Ekonomiks» darsligining 6-nashriga
shu grafikni
kiritdi vauni «Fillips egri chizig‘i» deb atadi. Awalgi tadqiqotlarda
(masalan, Keyns) inflatsiyasiz to‘la bandlik iqtisodiy siyosatning
maqsadi sifatida qarab kelinar edi. Bu egri chiziqqa ko‘ra,
baholar
mo'tadilligi va ishsizlik nomuvofiq hodisalar bo‘lib chiqdi. Ular
askincha, konfliktli maqsadlar ekan: ishsizlikni kamaytirishga inflat-
siyani kuchaytirish yo‘li bilan erishiladi,
inflatsiyani pasaytirish esa,
odatda, ishsizlar ko‘payishini taqozo etadi. Shunday qilib, bir vaqti-
ning o‘zida tuig'un baholar va to‘la bandlikka bo‘lgan ishonch, barqa-
ror baho va to‘la bandlik o‘rtasida tanlash bilan o‘rin almashdi.
M.Fridmen va uning safdoshlari Fillips egri chizig‘ini har tomon
lama o‘rganib, (egri chiziq) har doim ham turg‘un emasligini aniqladi.
Ayniqsa, 60-yillar oxirida ko‘pgina mamlakatlarda inflatsiya o‘sishi
«mantiq»qa qarama-qarshi
ishsizlikning pasayishi emas, balki uning
o‘sishi va 70-yillar boshida esa inflatsiya va ishsizlikning bir vaqtda
o‘sishi bilan ro‘y berdi.
Dostları ilə paylaş: