K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va

 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

236 
3- bo„lim. Audit asoslari
 
 
Xiy-bob. Auditning predmeti va metodi 
 
14.1. Auditning mohiyati, turlari, maqsadi va vazifalari 
 
Bozor munosabatlariga asoslangan iqtisodiyotga o‗tish xo‗jalik yurituvchi 
sub‘ektlarning moliyaviy 
hisobotlarini
xolis tekshiruvdan o‗tqazish, ularning realligini 
ekspert 
qilish
, shu asosda moliyaviy 
hisobotga
xolis xulosa berish, shuningdek mavjud 
xato va kamchiliklarni bartaraf etish bo‗yicha kasbiy maslahatlarni berish, 
hisob
-
kitoblarni tiklash va yuritib berish, biznes reja va soliq deklaratsiyalarini tuzib berishdan 
iborot maxsus 
«audit»
deb atalmish faoliyat turini, shuningdek maxsus 
«audit»
deb 
atalmish iqtisodiy fanni vujudga kelishiga asos soldi. Ushbu faoliyat turi va maxsus 
iqtisodiy fan bizning mamlakatimiz 
hayotiga
mustaqillikga erishilgandan keyin kirib 
kelgan bo‗lsa, bozor munosabatlari rivojlangan mamlakatlarda u juda uzoq yillardan beri 
mavjud va rivojlanib kelmoqda. Mustaqil auditorlik faoliyati, manbalarga ko‗ra, 150 yil 
oldin yevropa mamlakatlarida paydo bo‗lgan, uning vatani sifatida buyuk britaniya tan 
olinadi
3
.
Oxirgi o‗n ikki yil ichida respublikamizda auditga bo‗lgan 
qiziqish
, unga bo‗lgan 
e‘tibor keskin oshdi. Respublikamizning 
qonun
chiqaruvchi organi va
hukumati
auditning ahamiyatini o‗z vaqtida anglab mhd ichida birinchilar 
qatorida
«auditorlik 
faoliyati to‗ g‗risida 
qonun
»ni mustaqilligimizning dastlabki yillaridayoq (1992 yil ) 
qabul
qildi
va uni 
hayotga
tadbiq etdi. 2000 yilda ushbu 
qonun
yangi tahrir va boyitilgan 
mazmunda 
qayta
tasdiqlandi. O‗tgan o‗n ikki yil ichida respublikamizda 400 tadan ortiq 
auditorlik tashkilotlari, ular atrofida jipslashgan 5000 ga yaqin auditorlar sinfi vujudga 
keldi. Respublikamiz olimlari, iqtisodchilari audit bo‗ yicha katta izlanishlarni olib 
bordilar, auditga bag‗ishlangan ko‗pgina darslik va o‗quv 
qo‘llanmalar
, ma‘ruza 
matnlari, risolalar, ilmiy maqolalar chop etildi
4
. Chet elda ko‗p yillardan beri maxsus fan 
sifatida o‗qitilib kelinayotgan auditga doir ayrim adabiyotlar rus va o‗zbek tillariga 
tarjima 
qilindi
5
.
Xo‗sh, audit o‗zi nima? U nima uchun zarur? 
Qanday
audit bugun bizga kerak? 
Auditning maqsadi, funksiya va vazifalari nimalardan iborot? 
Harakatdagi
qonunlarda
, me‘ yoriy hujjatlarda, darslik va o‗quv 
qo‘llanmalarida
ushbu savollar turlicha yoritilgan.