Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 27

Donuzlardа  mədə  həzmi.  Donuzların  mədəsi  quruluşuna 
görə  atların  mədəsi  kimi  sadə  və  mürəkkəb  mədə  arasında  kecid 
təşkil  edir.  Donuzların  mədəsi  1  kameralıdır.  Onların  mədəsinin 
girəcəyində  kor  kisə  (qabarma)  vardır  və  bunun  hesabına  mədə 
böyüyür. 
Mədənin  selikli  qişasının  quruluşuna  görə  donuzların  mədə-
sində 5 zona ayırd edilir: 1) Yem borusu zonası; 2) Kardial zona; 
3) Kor kisə zonası; 4) Fundal zona; 5) Pilörik zona.  
Yem  borusu  zonasında  vəzifər  yoxdur.  Kor  kisə  və  kardial 
zonanın selikli qişasında vəzilər vardır. Kor kisə və kardial zona-
nın  vəziləri  selikli  sekret  hasil  edir  və  tərkibində  pepsin,
 
HCl 
olmur. 
Fundal  və  pilorik  zonanın  vəziləri  ət  yeyən  heyvаnlarınkı 
kimi olmaqla həmin fermentləri ifraz edir.  
Donuzların  mədəsində  həzm  prosesi  və  mədə  vəzilərinin 
sekretor  fəaliyyəti  fıstula  üsulunun  köməyi  ilə  Pavlovun, 
Hеydеnhаynın təcrid olunmuş mədəcik üsulu ilə öyrənilmişdir. 
Donuzların  mədə  şirəsində  pepsin  və  ximozin  fermentləri 
vardır.  Lipaza  və  amilaza  fermentlərinin  olması  hələlik  dəqiq 
müəyyən edilməmişdir. 
Pepsin  yaxşı  proetolitik  aktivliyə  malikdir.  Ximozin  çoşka-
larda  və  yaşlı  donuzlarda  olmaqla  südün  həzm  olunmasını  təmin 
edir. 

---

110 
Donuzların  mədəsində  karbohidratlar  ağız  suyu  və  bitki 
mənşəli yemlərin fermentlərinin təsiri ilə həzm olunur.  
Karbohidratların həzmi üçün ən yaxşı şərait kardial zonada və 
kor kisədə olur. Başqa kənd təsərrüfаtı heyvanları kimi donuzlarda 
da  mədə  şirəsi  fasiləsiz  ifrаz  olunur.  Yem  qəbulu  mədə  şirəsi 
ifrazını artırır.  
Yemin
 
iyi,  görünüşü  də  şərti  reflektor  mədə  şirəsini  artırır. 
Şirə  ifrazına  müxtəlif  yemlər,  müxtəlif  cür  təsir  edir.  Məsələn, 
siloslaşdırılmış  yem  mədə  şirəsinin  sekresiyasını  qüvvətləndirir, 
turşuluğunu və həzm qüvvəsini artırır.  
Dоnuzların  mədəsinin  mоtorikası  fıstulalı  heyvan  üzərində 
öyrənilmişdir. Müəyyən olunub ki, donuzların mədəsi zəif yığılır 
(zəif hərəkət edir) və bu da yemin qarışmasına tam kifayət etmir. 
Yem  mədədə  qat-qat  yığılır.  Əvvəlcə  mədənin  pilörik  hissəsi  və 
dibi, sonra isə kardial hissəsi dolur. 
Mədə  şirəsi  ilə  vem  aşağıdan  yuxarıya doğru islanır. Yemlə-
mədən 1 saat sonra yemin aşağı qatı mədə şirəsi ilə yaxşı islanır, 5 
saat  sonra  isə  bütün  təbəqələr  islanır.  Bunun  nəticəsində  donuz 
yemlənən  kimi  aşağı  təbəqədə  pepsin  fermentinin  təsirindən 
zülalların həzmi başlayır. 
Orta  və  yuxarı  təbəqədə  isə  ağız  suyunun
 
və  yemin  özünün 
fermentlərinin  təsiri  ilə  karbohidratların  həzmi  davam  edir.  Orta 
və  yuxarı  təbəqə  mədə  şirəsi  ilə  islanan  kimi  karbohidratların 
həzmi kəsilir və zülalların həzmi başlayır. 
 А.V.Kvasniski  donuzlarda  mədə  həzmini  öyrənmək  üçün 
çoxlu  zond  (polizond)  üsulunu  təklif  etmişdir.  Bu  üsul  mədədə 
ayrı-ayrı  təbəqələrdə  yemin  həzm  olunmasını  (ayrılıqda) 
öyrənməyə imkan verir. 
Yemin  mədədən  bağırsaqlara  keçməsi  donuzlarda  mədəyə 
Basov üsulu ilə fıstula qoyması yоlu ilə öyrənilmişdir.  
Xarici  anastamoz  üsulu  ilə
 
(Sineşekov  hazırlayıb)  evakua-
siyanın  dinamikasını  və  bağırsağa  keçən
 
möhtəviyyatın  ümumi 
miqdarını təyin etmək olur
. 

---

111 
Yеm  donuzun  mədəsində  çox
 
qalmır,  yemləmə  vaxtı  bağır-
sağa keçməyə başlayır. Rasionun xarakterindən asılı
 
olaraq, yem-
ləmədən  6-8  saat  bəzən  isə,  12  saat  sonra  əsas  kütlə  mədəni  tərk 
edir.  
Mədədə olan kütlə bağırsaqlara 5-160 ml həcmdə olan porsi-
yalarla kecir. Onların porsiyaları arasındakı interval 10 saniyədən 
15-29 dəqiqəyə qədər olur. Yemləmənin 1-ci saatı evakuasiya tez 
gedir, 4-cü-6-cı saatda tədricən zəifləyir.  
Evakuasiyanın  sürətinə  mədənin  yemlə  dolma  dərəcəsi  təsir 
göstərir. Mədə çox dolduqda evakuasiya da sürətlə gedir.