TarġXĠ 1941-2002-ci illər yeddġ CĠlddə
§2. XALQ TƏSƏRRÜFATININ MÜHARĠBƏ TƏLƏBLƏRĠNƏ
Yüklə 27,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
GĠRĠġ
Yeddicildlik "Azərbaycan tarixi"nin yeddinci cildi 1941-2002-ci illəri - Azərbaycanın siyasi, iqtisadi və mənəvi həyatında xarakterik xüsusiyyətləri ilə fərqlənən üç mühüm dövrü - 1941-1945-ci illərdə Böyük Vətən müharibəsi, 1946- 1991-ci illərdə quruculuq, mürəkkəb, ziddiyyətli inkişaf, 1991-2002-ci illərdə respublikanın dövlət müstəqilliyinin bərpası və möhkəmlənməsi dövrlərini əhatə edir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin qeyd etdiyi kimi, "1941-1945-ci illər Azərbaycan xalqının tarixində çox görkəmli yer tutur, xalqımızın tarixinin parlaq səhifələrindəndir... İkinci dünya müharibəsi əyani şəkildə bir daha təsdiq etdi ki, Azərbaycan xalqı ən ağır sınaqlardan üzüağ çıxmağa, misilsiz şücaət və rəşadət nümunələri göstərməyə qadir olan çox dözümlü və qəhrəman xalqdır... Faşizm üzərində qələbədən sonra xalqımızın keçdiyi yol Azərbaycanın gələcək milli azadlığına, müstəqilliyinə gedən yol olmuşdur... Azərbaycan yüksək inkişaf yolu keçdi və böyük iqtisadi, intellektual potensial topladı. Bunların əsasında... öz müstəqilliyini əldə etdi və dünya birliyində öz yerini tutdu". Xalqın böyük fədakarlıq, ümid və qürurla keçdiyi bu tarixi yolun ciddi, qərəzsiz elmi tədqiqi mühüm nəzəri və əməli əhəmiyyət kəsb edir. Tarixi keçmişin həqiqətləri yalnız konkret zaman və məkan daxilində, fakt və hadisələrin, onlar arasında üzvi və sistem-funksional əlaqələrin dərin təhlili əsasında aşkar edilə bilər.
Azərbaycan tarixinin bu mühüm problemləri bir sıra elmi-tədqiqat əsərlərində, monoqrafiyalarda, ümumiləşdirici əsər və dərsliklərdə müxtəlif yönüm və mövqelərdən işıqlandırılmışdır. Bu dövrə aid ilk ümumiləşdirici kitab - böyük müəllif kollektivi tərəfindən yazılmış üçcildlik "Azərbaycan tarixi" respublikanın görkəmli tarixçiləri İ.A.Hüseynov, M.A.Dadaşzadə, Ə.S.Sumbatzadə, Z.İ.İbrahimov, Ə.N.Quliyev və Y.A.Tokarjevskinin redaktəsi ilə 1963-cü ildə çap olunmuş, onun bu gün də əhəmiyyətini itirməmiş üçüncü cildinin ikinci hissəsində Azərbaycan SSR-in 40-50-ci illər tarixi geniş, lakin o zaman açıqlanması mümkün olmayan bir çox problemlərdən yan keçməklə işıqlandırılmışdır. Son illərdə, fikir plüralizminə geniş meydan verildiyi şəraitdə, SSRİ-nin Böyük Vətən müharibəsində Azərbaycanın iştirakı, bütün mürəkkəbliyi və ziddiyyətlərinə baxmayaraq, müharibədən sonrakı quruculuq və inkişaf, habelə respublikanın dövlət müstəqilliyinin bərpası, müstəqil respublikada baş vermiş siyasi, iqtisadi və mənəvi proseslərlə bağlı populist, nihilist çıxışlar, qarayaxmalar tarixçilərdən tarixi həqiqətləri elmi əsasda üzə çıxarmağı və qiymətləndirməyi tələb edir. 5
VII cilddə 1941-2002-ci illər - Azərbaycan tarixinin kompleks araşdırılmasına ilk cəhd göstərilmişdir. Müəlliflər hesab edir ki, bu dövrün tam əhatəli elmi tarixinin yazılması üçün daha dərin obyektiv tədqiqat işləri aparılmalıdır və VII cild bu işin ancaq başlanğıcıdır. "Azərbaycan tarixinin VII cildi müxtəlif tarixi mənbələr, arxiv sənədləri, dövri mətbuat materialları, mövcud elmi ədəbiyyat əsasında yazılmışdır. Müəlliflər keçmiş SSRİ-nin, respublikanın mərkəzi, habelə ayrı-ayrı nazirliklərin, dövlət komitələrinin arxivlərindən, dövri mətbuatdan, statistika külliyyatlarından, çap olunmuş dövlət və partiya sənədlərindən, Azərbaycana 30 ildən artıq rəhbərlik etmiş Prezident Heydər Əliyevin nitq və çıxışlarından, xüsusən onun Azərbaycan xalqına Yeni 2001-ci il, Yeni əsr və üçüncü minillik münasibətilə "Azərbaycan XXI əsrin və üçüncü minilliyin ayrıcında" adlı müraciətindən geniş istifadə etmiş, on prinsipial məsələlərin şərhində onun müddəaları rəhbər tutulmuşdur. Heydər Əliyevin bu müraciəti Azərbaycan xalqının çoxminillik tarixinə elmi və lakonik baxış olmaqla bərabər, 1969-2001-ci illər tarixinin tədqiqi üçün çox qiymətli mənbədir. Kitabda illüstrasiyalar Azərbaycan Respublikası Foto-Kino Arxivinin, müxtəlif muzeylərin fondlarından, dövri nəşrlərdən və kitablardan götürülmüşdür. Müəlliflər və redaksiya heyəti VII cildin yazılması, müzakirəsi və nəşri zamanı köməklik göstərmiş mütəxəssislərə, təşkilat və müəssisələrə minnətdarlığını bildirir.
*** VII cildin mətnləri aşağıdakı müəlliflər tərəfindən yazılmışdır. Giriş, II bölmənin V fəsli, III bölmənin I, II, III və IV fəsilləri, nəticə və xülasə (rus dilində) tarix elmləri doktoru Tahir Qaffarov, I bölmənin I fəsli Azərbaycan MEA müxbir üzvü, tarix elmləri doktoru, professor Qaraş Mədətov, tarix elmlori doktoru, professor Məzahir Abasov, Tahir Qaffarov, tarix elmləri namizədləri Tapdıq Novruzov, Cəbi Bəhramov və Əzizağa Ələkbərov, II fəsli Qaraş Mədətov, Məzahir Abasov, Tahir Qaffarov, III fəsli Əzizağa Ələkbərov, II bölmənin I fəsli akademik, iqtisad elmləri doktoru, professor Asəf Nadirov, tarix elmləri doktoru, professor Bayram Qurbanov, tarix elmləri doktorları Nina Qədirova, Tahir Qaffarov və Hüseyn Əmirov, tarix elmləri namizədləri Elmira Qədirova, Tatyana Musayeva və Cəbi Bəhramov, II fəsli Tahir Qaffarov, Nina Qədirova və Cəbi Bəhramov, III fəsli Bayram Qurbanov, Tahir Qaffarov, Elmira Qədirova, IV fəsli Asəf Nadirov, Nina Qədirova, Tahir Qaffarov, Hüseyn Əmirov, Elmira Qədirova və Tatyana Musayeva, VI fəsli tarix elmləri doktoru Sayad Sayadov. Müəlliflər tarix elmləri namizədləri Tamella Kərimova və Firuzə Məmmədquliyevanın elm və təhsilə dair təqdim etdikləri materiallardan II bölmənin IV fəslində, Vasif Talıbovun Naxçıvan Muxtar Respublikasına dair
6
təqdim etdiyi materiallardan isə III bölmədə istifadə olunduğunu minnətdarlıqla qeyd edirlər. Xronoloji cədvəl və biblioqrafiya tarix elmləri namizədi Əzizağa Ələkbərov tərəfindən tərtib olunmuşdur. Fotoşəkillərin toplanmasında tarix elmləri namizədi Hakim İsaqov və elmi işçi Alı Balayev iştirak etmişlər.
|