Xələfli A. A

 
 
 
 
 
downloaded from KitabYurdu.org

---

339 
XXX Fəsil 
YER QABIĞININ DƏRİN QATLARININ ÖYRƏNİLMƏSİ VƏ 
REGİONAL TEKTONİK RAYONLAŞMA ZAMANI
GEOFİZİKİ DƏLİLLƏRİN ARAŞDIRILMASI
 
 
Çökmə qatın metamorfik və maqmatik komplekslərdə birinci 5 
km hüdudunda quruluşunu planda, eləcə də kəsilişdə bilavasitə geoloji 
və (o cümlədən, quyu qazma ilə) kompleks geofiziki üsullarla 
öyrənirlər. 
Bir neçə on kilometr dərinlikdə fiziki proseslərin və maddənin 
halı, tərkibi, quruluşu haqda həqiqi məlumatlar geofiziki 
dəlillərdən, təhlilin dən irəli gəlir. Bundan başqa ksenolitləri 
bilavasitə öyrəndikdə maddənin tərkibi, vəziyyəti haqda alınan 
məlumatlar geofiziki dəlilləri nəzərə çarpacaq dərəcədə 
tamamlayır. Ksenolit maqmatik süxurların daxilində başqa tərkibə 
malik olan qırıntılara deyilir. Yer qabığında və üst mantiyada 
gedən prosesləri və fiziki şəraiti düzgün dərk etmək üçün 
eklogitlərin öyrənilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Ehtimal ki, 
eklogitlər metamorfik süxurlara aiddir, bunlar böyük təzyiq və 
temperaturlarda əmələ gəlirlər. Bundan başqa, mülahizələr də 
mövcuddur, hansı ki, eklogitlərin maqmatik süxurlara aid 
olmasını, yəni qabbronun abissal forması kimi baxılır. Yer 
downloaded from KitabYurdu.org

---

340 
qabığının öyrənilməsi üçün qarşıya qoyulan geoloji məsələ və 
problemlərin öyrənilməsi nəzərə çarpacaq dərəcədə geofiziki 
materiallara əsaslanır və ondan çıxır. 
Elmi-texniki inqilabın müvəffəqiyyətləri geofiziki üsulların 
texniki və nəzəri mükəmməlləşdirilməsinə gətirib çıxarır, xüsusi 
ilə böyük dərinliklərin öyrənilməsində alınan nəticələrdə özünü 
göstərir. Cihazların həssaslığının artması yeni araşdırma 
üsullarının yaranması və EHM-dən geniş istifadə olunması Yer 
qabığının bir neçə on kilometrə qədər dəqiq öyrənilməsinin 
əlverişli olduğunu göstərdi. Yer qabığı haqda ilkin məlumatlar 
seysmologiyanın dəlillərindən alındı. Hal-hazırda Yer qabığının 
və üst mantiyanın quruluşu haqda dəlilləri, düzgün məlumatları