Biokimyo pmd

Oqsillarning fizik-kimyoviy xususiyatlari
Oqsillarda o‘ziga xos bo‘lgan eritmalarning yuqori yopishqoqligi,
kam diffuziya, bo‘kish qobiliyati, optik faolligi, elektr maydonida
harakatlanishi, past osmotik bosim va yuqori onkotik bosim, 280 nmda
nurlarni yutish kabi fizik-kimyoviy xususiyatlari mavjud.
Oqsillarda erkin NH
2
- va COOH-guruhlari bo‘lganligi sababli
aminokislota kabi amfoterlik xususiyatiga egadirlar. Ular uchun kislota
va asoslarning barcha xususiyatlari xosdir. Muhit pHi, kislota va asos
tabiatiga ega bo‘lgan aminokislotalarning nisbatiga bog‘liq ravishda
oqsillar eritmalarda manfiy yoki musbat zaryadga ega bo‘lib, anod yoki
katodga qarab harakatlanadilar. Ularning bu xususiyatidan elektroforez
usuli bilan oqsillarni ajratishda foydalaniladi. Shuningdek, oqsillarda
gidrofil xususiyatlari ham mavjuddir.
Oqsillarning molekulyar massasi
Oqsillar yuqori molekulali biopolimerlar bo‘lib, molekulyar massasi
6 mingdan bir necha milliongacha bo‘lib, ular oqsil strukturasidagi
polipeptid zanjirlarning soniga bog‘liq.

---

13
Oqsillarning massasi turli usullar bilan aniqlanadi. Masalan,
ultratsentrafugirlash, gelfiltratsiya va elektroforez usullari. Ayrim
oqsillarning molekulyar massasi quyidagicha daltonlarga teng bo‘ladi:
3-jadval
Ba’zi oqsillarning molekulyar massalari
Ribonuklaza
13700
Mioglobin
176600
Qon zardobi albumini
69000
Qon zardobi globulini
176000
Inson fibrinogeni
450000
Aktomiozin
5000000
Nukleoproteid TMV
40000000
Massa birligi dalton (Da) vodorod atom massasiga to‘g‘ri keladi
(1,0000). Massa birligi kilodalton (kDa) 1000 daltonga to‘g‘ri keladi.
Ko‘pchilik oqsillarning massasi 10 dan 100 kilodaltonga tengdir.
Bir necha ming oqsillarning aminokislota tarkibi va ketma-ketligi
aniqlangan. Shuning uchun, ularning molekulyar og‘irligini yuqori
aniqlik bilan topish mumkin. Oqsillar molekulyar og‘irligini
sedimentatsion analiz usuli bilan aniqlash ultratsentrifugalarda
o‘tkaziladi, bunda 200000 dan ortiq, ya’ni yer tortish kuchidan yuqori
markazdan qochuvchi tezlanishni (g) hosil qilish mumkin bo‘ladi.
Odatda, molekulyar og‘irlikni oqsil molekulasining sedimentatsion
tezligi yoki sedimentatsion muvozanati bo‘yicha hisoblab topadilar.
Molekulalarning markazdan periferiyaga siljishi davrida erituvchi-oqsil
o‘rtasida keskin chegara hosil bo‘ladi (avtomatik aniqlanadi). Erituvchi
va oqsilning optik xususiyatlaridan sedimentatsiya tezligini aniqlashda
foydalaniladi va u sedimentatsiya konstantasi S bilan belgilanadi, oqsil
zarrachasining massasi va shakliga bog‘liq:
V