Issiqlik texnikasi

to ‘yingan quruq bug‘dir.
I
11
nuqtadan keyingi jarayon bug‘ning o ‘ta qizish y o ‘nalishida yoki 
aksincha kondensatsiyalanish yo‘nalishida ketishi mumkin.
Agar silindrga o ‘zgarmas bosimda issiqlik keltirilishi davom ettirilsa, 
u holda t o ‘yingan quruq bug‘ o ‘ta qizigan bug'ga aylanishi 
111
— 
1
izobara 
b o lyicha davom etadi, bu izobara endi izoterma b o ‘la olmaydi, chunki 
keltirilgan issiqlik bug‘ning qizishiga va harorat oshishiga sarf b o ‘ladi.
Agar t o ‘yingan quruq bug‘dan ( l
11
nuqta) o ‘zgarmas bosim da va 
haroratda issiqlik olib ketilsa, u holda 
1
kg t o ‘yingan bug‘ asta-sekin 
1
1
1 
chiziq b o ‘yicha kondensatlanib, 1 kg suvga aylanadi ( l
1
nuqta). Shunday 
qilib, l
1
— l
11
chiziq b o ‘yicha chapdan o ‘ngga ketadigan jarayon bug‘ 
hosil boMish jarayoni, 
11
— 
111
chiziq b o ‘yicha o ‘ngdan chapga ketadigan 
jarayon esa, kondensatlanish jarayoni deb ataladi.
Endi 1 kg suv 
р,Ур ]
b osim da b u g ‘ga aylanish ja ra y o n in i k o ‘rib 
chiqamiz. M a ’lumki, bosim ortishi bilan qaynash harorati ham ko‘tariladi. 
Suv qaynash harorati 
t?
> 
11
gacha isib, hajmi v, > 
vl
gacha k o ‘payadi. 
S huning uchun suvning qaynay boshlashini k o ‘rsatuvchi nuqta 2 1, l
1 
n uqtadan o ‘ngga siljiydi. Bosim ortishi bilan t o ‘yingan quruq b u g ‘ning 
\
zichligi ortadi
dem ak solishtirma hajmi kamayadi. Shuning
1
v = —
V 
P
uchun 2" nuqta I м nuqtadan chapga siljiydi. Bosimni oshira borsak, 
t o ‘yingan quruq bug‘ning solishtirma hajmi kichiklashib boradi, muayyan 
haroratda va unga mos keladigan bosimda suv bilan bug‘ hajmlarining 
ayirmasi nolga teng b o ‘lib qoladi. Suvning qaynay boshlash nuqtasi bilan 
bug" hosil b o ‘lishining tugash nuqtasi, biror ATnuqtada ustma-ust tushadi. 
Bu 
К
nuqta - m oddaning kritik nuqtasi. deb ataladi. Kritik nuqtada 
suyuqlik bilan uning t o ‘yingan bug‘i orasidagi farq y o ‘qoladi. Suyuqlik 
bilan bu g ‘ning solishtirma hajmi, zichliklari bir xil b o ‘lib qoladi. Kritik 
haroratda va undan yuqori haroratlarda suv gazga o ‘xshab qoladi, bosim 
k o ‘tarilganda uning hajmi kamayadi. Bu holatni gazsim on holat deyish 
m um kin.
Shunday qilib, kritik holatdagi m odda bir fazali b o ‘lib, bir vaqtning 
o ‘zida h am gaz holatida, ham suyuq jismlarning xossalariga ega b o ‘ladi.
14-rasmda I — suyuqlik holati, 11 — t o ‘yingan bug‘ holati, III — o ‘ta 
qizigan bug
4
holati k o ‘rsatilgan.
54
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Q a y n a y o tg a n suvning s o lish tirm a