Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti

XORIJIY MAMLAKATLAR IQTISODIYOTI
- 176 - 
boshlab qo‘ygan mustamlakachilik harakati amalga oshmay qolishi (Napolen B. 
urush boshlab qo‘yishi), Portugallarning janubi-sharqiy Osio mamlakatlariga qilgan 
yurishlari (amalga oshmagan), Fransizlarning Hindistonga yurishlari (amalga 
oshmagan) aynan Buyuk Britaniya Imperiyasi uchun juda qo‘l keldi. Bu qudratli 
Imperiya hammasiga erishdi.Endilikda AQSh, Kanada, Karib havzasi, Lotin 
Amerikasi, Afrika mamlakatlari, Yaqin sharq, Fors ko‘rfazi, Hindiston, ko‘plab 
janubi-sharqiy Osiyo mamlakatlari, Gong Kong, Avstraliya, Yangi Zelandiya, 
Tasmaniya va boshqa onlab orollar deyarli barchasi Britaniya Qirolligi tasarrufida 
edi (umumiy hisoblaganda dunyoning 76 hududini tashkil etgan). 
Buyuk Britaniya milliy iqtisodiyoti Ispaniya va Fransuzlar bilan dengiz orqali 
urushlardan ancha talofat ko‘rdi. Hatto, mamlakat Markaziy Banki (Bank of 
England) kemasozlikni yanada kuchaytrish uchun katta miqdorda pul mablag‘i 
ajratadi. Ikki buyuk urushda ham mamlakat g‘olib chqdi. Eng katta zarba birinchi va 
ikkinchi Jahon urushi Britaniya iqtisodiyotini tubdan isloh qilishga majbur qildi.
Undan so‘ng sovuq urush yillarida ham mamlaktda tashqi iqtisodiy aloqalar 
rivojlanish bilan birga harbiy sohaga aksariyat pul mablag‘lari sarflanayotgan edi. 
Bosh vazir Vinston Cherchilning ushbu iqtisodiy siyosatni amalga oshirishda hissasi 
juda katta.
Neoliberal iqtisodning yangi davri 1979 yilda Margaret Tetcherni saylashi 
bilan boshlandi. U 3 may kuni umumiy saylovni g'alaba bilan boshlagan va besh 
yillik mehnat hukumatidan so'ng Konservativ partiyani hukumatga qaytarib berdi. 
1980-yillarda davlatning ko'plab sanoat va kommunal xo'jaligi xususiylashtirildi, 
soliqlarni qisqartirdi, kasaba uyushmalari islohotlari amalga oshirildi. Bozorlarni
tartibga solinishi, mamlakatda politsiyaning rolini kuchyaytirildi. Dastlabki yillarda 
yalpi ichki mahsulot 5,9% ga kamayib, 1988 yilda eng yuqori cho'qqi 5% gacha 
ko'tarildi. 1997 yil may oyida Toni Bler boshchiligida ishlaydigan ishchi 18 yillik 
konservativ hukumatdan keyin yer yuzidagi umumiy saylovlarda g'alaba qozondi. 
Saylovdan to'rt kun o'tgach, G'aznachilikning yangi kansleri Gordon Braun Angliya 
Bankiga pul-kredit siyosatini nazorat qilish erkinligini berdi, bu vaqtga qadar 
hukumat tomonidan boshqarilgan edi. 

---