Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti

XORIJIY MAMLAKATLAR IQTISODIYOTI
- 205 - 
2.6.2. Iqtisodiy rivojlanish tarixi
Yaponiyaning 5 ta orollardan tashkil topishi, ammo, huddudda hech qanday 
tabiiy resurslarning mavjud emasligi Yapon barcha Imperatorlarni azaldan 
tushkunlikka solib qo‘ygan. Mintaqadagi sanoat inqilobi, ishsizlik, narxlarning 
oshib ketishi mehnatkash yapon yer maydonlarini kengaytirishga chorlar edi. 
Qo‘shni mamlakatlari hisoblangan Rus Imperatorligi, Xitoy Imperatorligi, Koreya 
va janubi-sharqiy Osiyoning boshqa mamlakatlari bilan azaldan yer ustida urushlar 
bo‘lib turga. Jyda katta harbiy salohiyatga ega 1939 yillarda Yapon Imperatorligi 
o‘z ittifoqchilarining (Germaniya, Italiya, Turkiya)Yevropa marzakizadagi ―shou 
dasturlari‖dan foydalanib Xitoy (Manchuriya), Koreya, Saxalin, Kuril orollari va 
janubiy qismdagi boshqa mamlakatlarda allaqachon joylashib olgan edi.
Ikkinchi Jahon urushidan so‘ng sobiq ittifoqninig ilk tashabbusi hamda oz 
vaqt o‘tishi bilan AQShning Nagasaki va Xirosimo shaharlariga tashlagan atom 
bombalaridan so‘ng Yaponiya iqtisodiyotida tub burilish yasaldi. Sobiq Ittifoq 
yapon armiyasini Xitoydan, Koreyadan, Saxalindan hatto kuril orollaridan juda 
mashaqqat quvib chiqardi. Eng achinarlisi shundaki, Yapon Imperatori barcha 
mintaqalarda joylashgan harbiy polk qo‘mindonlariga taslim bo‘lishini buyurgan 
bo‘lsada birirta yapon Generali bu buyruqni bajarmasdan oxirigacha Ittifoqqa qarshi 
hujum qilgan. Qisqa vaqt ichida AQSh harbiy qismi Yaponiyani egallaydi, 
shuningdek, kengayib borayotgan sotsializm ittifoqchilarini ko‘rgan AQSh davlat 
rahbarlari Koreyani ikkiga bo‘linishi bilan chegaralandi. Bu tarixiy voqealar jahon 
iqtisodiotida yangi sarlovha ochdi.
1960 yildan keyin iqtisodiy rivojlanishning o'ttiz yillik davrida Yaponiya 
mudofaa xarajatlarini iqtisodiy o'sishni qo'llab-quvvatlamadi. Shuning uchun 
Yaponiya urushdan keyingi iqtisodiy mo''jiza deb ataladigan tez iqtisodiy o'sishni 
ta'minladi. Iqtisodiyot, savdo va sanoat vazirligi rahbarligida 60-yillarda o'rtacha 
10%, 1970-yillarda 5%, 1980-yillarda esa 4% o'sib borishi bilan Yaponiyani o'zini 
dunyodagi 1978 yildan 2010 yilgacha Xitoy Xalq Respublikasi tomonidan eng 
yuqori bo'lgan ikkinchi yirik iqtisodga aylandi. 1990 yilga kelib, Yaponiyada aholi 

---