joriy qilinishiga olib keldi. 1939- yilda yengil sano atda коЧага
va c h a k a n a b a ho larn in g shakllanish tamoyili o ‘zgardi, ikki
prcyskurantli tizim joriy qilindi:
1. Aholi u c h u n c h a k a n a baholar.
2. M ahsulot tayyorlovchilar u c h u n o borot solig‘isiz ulgurji
(коЧ ага) baholar.
1937- yil 1- yanvardan chakana baholar pasaytirildi. U davrda
chakana baholarni pasaytirish aholining turm ush darajasini oshi-
ruvchi asosiy y o lla rd a n
hisoblangan, bu maqsad uchun iste’mol
fondi uchun ajratilgan m ablag'dan % qismi ajratilgan edi.
Barqaror chakana baholar 1990- yilgacha om m aviy tovarlar
u c h u n saqlanib qoldi. N o n va non m ahsulotlari u c h u n 1954-
yildan, go^sht va sut mahsulotlari uchun 1962- yildan barqaror
c h a k a n a b a h o lar am al qila boshladi. R espublikamiz m usta-
qillikni q o ‘lga kiritishi bilan baholar tizimida ham o ‘zgarishlar
amalga oshirildi. 1994- yil iyulda pul islohoti amalga oshirildi.
Milliy pul birligi so‘m qilib belgilandi. Bu islohot o ‘z navbatida
b a h o la rn in g turlariga t a ’sirini k o ‘rsatdi. B aholarni e rk in -
lashtirish b o ‘yicha c h o ra -ta d b irla r amalga oshirildi.
Baholar
tizim idagi o ‘zgarishlar x o ‘jalik subyektlarini m a h su lo t va
tovarlariga mustaqil ravishda baholarni
belgilashlariga imkoniyat
yaratib berdi.
Qisqa xulosa
B ozor xo^jaligida tov ar-p ul m unosabatlari,
qiym at qo nu ni
bilan birga b a h o h a m amal qiladi. B ahoning ijtimoiy-iqtisodiy
tabiati o ‘zgarib boradi, b a h o ishlab chiqarish m unosabatlarini
o ‘zida aks ettirib, davlat to m o n id a n
ishlab chiqarish sam ara-
dorligini oshirish va aholining tu rm u sh farovonligini t a ’m in -
lashga ta ’sir etuvchi instrument sifatida foydalaniladi. Baholarni
asosan bozordagi holat (talab va taklif) belgilab beradi. Bozor
33
iqtisodiyoti rivojlanishi bilan x o ‘jalik
subyektlari faoliyatida
h a m baholash b o ‘yich a o lzgarishlar am alga oshadi.
N a zo ra t savollari
1. B aholar va bo sh q a kategoriyalarning bog‘liqligini tu sh u n tirin g .
2. B aholarni shakllantirishda talab va taklifning o 'rn i qanday?
3. Egri talab va taklifning m ohiyati.
4. T alab va taklifning elastiklik darajasi n im a?
5. Baholi va bahosiz raqobatning baholarga ta ’siri.
6. Bahoga talabning ta ’siri.
7. Raqobat va baholarni belgilash.
8. B ozor k o n y u n k tu rasin i tu sh u tirib bering.
Dostları ilə paylaş: