Ilmiy-amaliy konferensiyasi

---

ILM-FAN VA INNOVATSIYA 
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
 
in-academy.uz/index.php/si 
72 
BOZOR KON’YUKTURASI HAQIDA TUSHUNCHA VA UNI TADQIQ ETISHNING 
OB’EKTIV ZARURLIGI 
 
Olimov Shohijahon Fozilxon oʼgʼli 
Namangan davlat universiteti 
Iqtisodiyot fakulteti 
Iqtisodiyot yoʼnalishi 3-bosqich talabasi 
https://doi.org/10.5281/zenodo.8205331
Annotatsiya. 
Ushbu maqolada bozor konyukturasi haqida qisqacha tushuncha keltirib 
o’tilgan va shu bilan birga uni tadqiq etish zarurligi haqida hulosalar keltirib o’tilgan. 
Kalit so’zlar: 
Bozor, konyuktura, bozor konyukturasi, iqtisodiy konyuktura, strukturaviy 
birlik. 
Kirish.
Konyukturani o’rganish marketing xizmatini ajralmas qismini tashkil etadi. Bizning 
mamlakatimizda konyukturani o’rganish 20 yillarda tashkil etildi. «Konyuktura» lotincha so’z 
bo’lib, xolat degan ma’noni anglatadi, u keng ma’noda ularning o’zaro aloqasidan olingan 
shartlarning yig’indisi, ular sharoit, predmetlarining joylashishidir. 
Bozor konyukturasi - bu ma’lum bir vaqtda, ma’lum bir hududda talab bilan taklif o’rtasidagi 
nisbatdir. Marketing sharoitini va bozorni tekshirish iqtisodiy, demografik, ijtimoiy, tabiiy, 
siyosiy va bashqa shart-sharoitlarni taxlil va bashoratni taxmin kiladi.
 
Asosiy qism.
Hozirgi kunda deyarli hamma yirik firmalar xususiy konyuktura xizmatlariga egadirlar, ular 
o’zining faoliyat doirasida jahon va milliy masshtabda konyukturani rivojlanishini 
kuzatishadi. Iqtisodiy konyuktura bu omillar va qayta ishlash sharoitlarining rivojlanishi va 
o’zaro aloqadorlikda talab, taklif, narx omillari asosida bozordagi bir ko’rinishdir. Bu 
ko’rsatilgan aniqlik o’z ichida konyuktura tushunchasining barcha amaliy sifatlarini o’zida 
mujassamlashtiradi. 
Birinchidan, unda iqtisodiy konyuktura predmeti ko’rsatilgan, ya’ni bozor, ayirboshlash 
soxasidagi konyukturani avval olib borilayotgan ishlar bilan bog’laydi. 
Ikkinchidan, kon’yukturani faqat ayirboshlash soxasidagini emas, balki butun ishlab chiqarish
jarayonini, ya’ni (ishlab chiqarish, taqsimlash, muomala, iste’mol, bular ayirboshlash 
prizmasi orqali aniqlanadi) o’z ichiga qamrab oladi. Uchinchidan, konyuktura dinamik o’sish 
davrlarida ko’riladi. 
To’rtinchidan, konyuktura ishlab chiqarish jarayoni aniq tarixiy sharoitlari bilan bog’liq, har 
bir ishlash jarayonining yangi bosqichi uchun omillarning va konyukturani rivojlanishining 
sharoitlarining mosligi o’ziga xosdir. 
Beshinchidan, uning ko’rinishining asosiy shakli talab, taklif va narx dinamikasining 
nisbatidir. Bir so’z bilan aytganda, ayni shu omillar bozorning holatini va dinamikasini 
aniqlashda markaziy bo’g’in bo’lib xisoblanadi. Konyuktura tadqiqotining 2ta ob’ektiga ko’ra - 
ya’ni iqtisodiy konyuktura tushunchasidagi xo’jalik va tovar bozori, 2 mustaqil tarkibiy 
qismga ajratiladi. 
1) umumxo’jalik konyukturasi 
2) tovar bozori konyukturasi. 
Umumxo’jalik konyukturani strukturaviy birlik deb, shunga qaramasdan tovar bozorlarining 
va ko’plab o’zaro munosabatlar konyukturasini yig’indisi deb qarash mumkin. Tovar 
konyukturasi umumxo’jalik konyukturasini tashkil etadi, umumxo’jalik konyukturasi esa 

---