F. I. O. Rahmonova X. N. Mavzu: Metallurgik xomashyolarni yiriklashtirish va briketlash jarayonlari. Reja

5. Qovushtiruvchi qo‘shib briketlash. 
Ruda va birikmalarni briketlashda 
qovushtiruvchilar sifatida organik va noorganik birikmalardan foydalanish mumkin. 
Organik birikmalarga o‘simliklar, hayvonlar chiqindisi, toshko‘mir smolasi, neftni 
qayta ishlash korxonalari chiqindilari kiradi. Noorganik birikmalarga kaolin, 
Ca(OH)2 va hokazolar kiradi. Qolipdan chiqqan briketlarni kuydirishda va domna 
pechlarida erish davomida bu qovushtiruvchi materiallar qisman yonadi. Qisman 
havo ta’sirida o‘z tarkibini o‘zgartiradi. Metallurgiyada ko‘pincha tabiiy 
qovushtiruvchi materiallar sifatida Ca(OH)2 bo‘tqasidan foydalaniladi. Briketlash 
3,9–6,8 n/m kuch ostida olib borilib, shixtaning tarkibidagi namlik 10 –18% ni 
tashkil etadi. Bunday birikmalarning uzoq vaqt havoda saqlanib qolishi natijasida 
briketlarning tarkibidagi Ca(OH)2 havodagi CO2 bilan birikadi. Bunda 
karbonizatsiya uzoq davom etuvchi bo‘lib, briketning siqishiga qarshilik 
ko‘rsatuvchi kuchi 0,98 n/m bo‘lishi uchun tayyorlangan aralashma 5 sutka 
davomida havoda turishi kerak va aksincha, 100oC haroratd a esa 5–6 soat yetarli 
bo‘ladi. Ruda va boyitmalarni aglomeratsiyalash va briketlash bir xil usul deb 
qaralsa-da, ularning o‘ziga yarasha qo‘llanish sohalari mavjud. Jumladan, rangli 
metall rudalari uchun (asosan Znli rudalar uchun) briketlashni umuman qo‘llab 
bo‘lmaydi. Bunga sabab, uning tarkibidagi oltingugurtning ko‘pligidir.
Qovushtiruvchilarsiz briketlash asosan Fe rudalari uchun qo‘llanilib, buning 
tarkibiga 7–8% uglerodli yoqilg‘i qo‘shiladi va 40 minut davomida xom briketlar 
1200–1300oCda qizigan texnologik gazlar yordamida kuydiriladi. Bunga maxsus 
pechlar bo‘lib, uning ishlab chiqarish unumdorligi sutkasiga 50 tonnaga yetadi. 
Qovushtiruvchilarsiz briketlashda briketlarning tarkibiga qo‘ng‘ir temir yoki temir 
zangi qo‘shiladi. Bunda qo‘ng‘ir temir havodagi namlik bilan tez kirishib, o‘zining 
igna sifat strukturasi sifatida jipslashtirish to‘liq amalga oshadi va aksincha, ularni 
250oC haroratda ishlov berish natijasida uning mustahkamlik darajasi keskin ortadi. 
Qo‘shimchasiz briketlash arzon bo‘lsa-da, uning mustahkamligi uncha yuqori emas. 
Shuningdek, aglomeratsiyaga ketadigan ko‘mir briketlashga ketadigan ko‘mirdan 
15–20% ortiq. 

---

Imzo 
Sana
Bet 
 
TDTU OF 60712100-Metallurgiya. Rudalarni qayta 
ishlashga tayyorlash. 1Bs-22 Мet. Mustaqil ish. 2023. 
ass. Jalolov B.A. 
 
Ba ja rdi 
Tekshirdi