F. I. O. Rahmonova X. N. Mavzu: Metallurgik xomashyolarni yiriklashtirish va briketlash jarayonlari. Reja

---

Imzo 
Sana
Bet 
 
TDTU OF 60712100-Metallurgiya. Rudalarni qayta 
ishlashga tayyorlash. 1Bs-22 Мet. Mustaqil ish. 2023. 
ass. Jalolov B.A. 
 
Ba ja rdi 
Tekshirdi 
F.I.O. 
Rahmonova X.N. 
Mavzu: 
Metallurgik xomashyolarni yiriklashtirish va briketlash jarayonlari. 
Reja: 
1. Shixta tayyorlash jarayoni va ularning turlari.
2. Okatish (qumoq) va briket olish tehnologiyasi.
3. Shixtaning yirikligi. Shixtani kuydirishdan oldin bo‘laklash.
4. Yiriklashtirishda va briketlashda qo‘llaniladigan asosiy dastgohlar. 
5. Qovushtiruvchi qo‘shib briketlash.
6.
Qattiq fazalar orasidagi reaksiyalar. 
7. Ruda va boyitmalarni granulalash.
8. Foydalanilgan adabiyot.

---

Imzo 
Sana
Bet 
 
TDTU OF 60712100-Metallurgiya. Rudalarni qayta 
ishlashga tayyorlash. 1Bs-22 Мet. Mustaqil ish. 2023. 
ass. Jalolov B.A. 
 
Ba ja rdi 
Tekshirdi 
F.I.O. 
Rahmonova X.N. 
1. Shixta tayyorlash jarayonlari va ularning turlari.
Rangli metallurgiya 
– og‘ir sanoatning eng material ko‘p talab qilivchi, yoqilg‘i va energiya talab 
qiluvchi sohasidir. Rangli metallurgiyada mahsulot tannarxining o‘rtacha 61–62% 
asosiy va yordamchi jarayonlarga va materiallarga to‘g‘ri kelsa 11–12%ga yaqini 
yoqilg‘i va energiyaga to‘g‘ri keladi. Shunday qilib, mahsulot tannarxining 
taxminan 75%ini tashkil etadi.
Ushbu sabablarga ko‘ra metallurgik qayta ishlashga kelayotgan dastlabki 
rudalarni 
sifatli 
tayyorlash, 
metallurgiya 
sohasining 
texnika -iqtisodiy 
ko‘rsatkichlariga hal qiliuvchi ta’sir ko‘rsatadi. Qoidaga binoan metallurgik qayta 
ishlashga faqat birgina aniq metall saqlovchi metarial kelmasdan, balki rudali 
xomashyoning turli xillari va flus hamda aylanma materiallar aralashmasi beriladi. 
Qayta ishlashga kelayotgan materiallar arlashmasi shixta deyiladi. 
Metallurgik shixta sifatiga qo‘yiladigan umumiy talablar quyidagilar: 
1) kimyoviy tarkibining doimiyligi;
2) kimyoviy mineralogik va granulometrik tarkibning bir xilligi; 
3) shixta komponentlarining yirikligi optimal bo‘lishi;
4) optimal namlik.
Doimiy turg‘un maromli metallurgik agregatlarning ishi, faqatgina shixtaning 
tarkibi bo‘yicha doimiy bo‘lsagina me’yorda bo‘ladi.
Qayta ishlanadigan shixtaning optimal yirikligi unga nisbatan qo‘llaniladigan 
jarayonga va talablarga bog‘liq. Masalan: shaxtali eritishda shixtaning yirikligi 50–
100 mm yallig‘ qaytaruvchi pechlarda o‘lchami 2–5 mm dan katta bo‘lmagan 
shixtalar eritiladi. Gidrometallurgik texnologiya va avtogen jarayonlarda shixtani 
tashkil qiluvchilarning yirikligi 70–100 mk dan katta bo‘lmasligi talab qilinadi. 
Jarayonga kelayotgan shixtaning namligi ham texnologiyaning asosiy funksiyasi 
hisoblanadi. Gidrometallurgik qayta ishlashlarda daslabki rudaga nisbatan yuqori 
namlik ruxsat etiladi. Pirometallurgik qayta ishlashlarda esa ruxsat etilmaydi. 
Masalan yallig‘ pechlarda shixtaning namligi 5–8%gacha bo‘lishi kerak.
Elektr pechlarida eritishda shixtanining namligi 3%gacha qiymatni tashkil 
etishi talab qilinadi. Muallaq holatda eritishda esa atiga bu qiymat 0,1–0,3 % ruxsat 
etiladi. 
Tayyorlash operatsiyalari ikkiga ajratiladi: Mexanik va kimyoviy tayyorlash.
Mexanik tayyorlashga quyidagilar kiradi:
1) shixta materiallarni saqlash va joylash;
2) dastlabki materiallarni maydalash va yanchish;
3) yirikligi bo‘yicha materiallarni saralash;
4) dastlabki materiallarni quyultirish, filtrlash va quritish yordamida 
suvsizlantirish; 

---

Imzo 
Sana
Bet