M. M. A lim o V a, sh. S. M a V ju d o V a, S. R. A X m ato va termodinamika

38

---

17-§. K am o sik li
K a m o sikli id eal sikl b o 'lib , ikkita izoterm ik, ikkita a d ia b a tik
ja ra y o n d a n tash k il to p g an . U ni ikkita d ia g ra m m a d a k o 'rin ish in i 
ch iz a m iz (13-rasm ).
A n u q ta d a n b o sh lab ishchi jism ga issiqlik m a n b a y id a n issiq­
lik b e rilad i, s h u n in g n a tija sid a iz o te rm ik k e n g a y ish jaro y o n i so­
d ir b o 'la d i. K engayish jaro y o n i a d ia b a tik ra v ish d a d a v o m eta d i, 
b u esa tash q i m u h it bilan issiqlik a lm a sh in m a g a n lig i tu fayli ichki 
e n e rg iy a n i o 'z g a ris h i hiso b ig a ish bajaradi.
V
a
13-rasm . a - K a m o s ik lin in g
P - v
d ia g ra m m a s i; b - K a m o s ik lin in g
T -s
d ia g ra m m a si: AB - iz o te rm ik k en g ay ish ; B C - ad ia b a tik k en g ay ish ; 
C D - izo te rm ik to ray ish ; D A - ad ia b a tik to ray ish
39

---

С n u q ta d a n b o sh lab to ra y ish jara y o n i b o sh la n a d i, b u esa is­
siq lik n i h a ro ra ti kichik b o 'lg a n so v u q m a n b a g a olib k etish i h iso b i­
ga a m a lg a o sh irilad i.
D em ak, C D jara y o n i iz o te rm ik to ra y ish ja ra y o n id ir. Siqilish ja­
ra y o n i С n u q ta d a tu g a m a y , DA jara y o n i o rq a li a d ia b a tik ra v is h ­
d a ichki e n e rg iy a n i o 'z g a ris h i h iso b ig a a m a lg a o sh irila d i. S h u n ­
d a y qilib, ishchi jism o 'z in in g b o s h la n g 'ic h h o la tid a n chiqib, av v al 
ken g ay ib , s o 'n g ra torayib, y a n a o 'z in in g av v a lg i h o latig a qaytib 
keladi, y a 'n i ish b ajariladi.
H a r q a n d a y ixtiyoriy o lin g a n siklni fo y d ali ish koeffitsiyenti 
q u y id a g i ifo d a y o rd a m id a an iqlanadi:
cj2 -
ajralg an issiqlik m iq d o ri, J, kj
^
2
=AsT
2
Foydali ish koeffitsiyentini K a m o sikli u c h u n q u y id a g i ifoda 
y o rd a m id a y o z ish im iz m u m k in :
b u y e rd a , T] - issiq m a n b a n in g h a ro ra ti, K;
T
2
- so v u q m a n b a n in g h a ro ra ti, K.
K arno sik lin in g fo y d ali ish koeffitsiyenti issiqlik m a n b a y i va 
s o v u tg ic h n in g h a ro ra ti b o 'y ic h a an iq lan ad i.
(81)
b u y e rd a , 
r\t -
foydali ish koeffitsiyenti, %; 
cj\
- b e rilg a n issiqlik m iq d o ri, J, kj
qi=AsTi
(82)
Л*<1, (60%)
(83)
T eskari K am o sikli uch u n :