Oliy matematika, statistika va ekonometrika

p-
protsentil
 bu shunday raqamki, ko’rsatkichlarning p% ushbu raqamdan pastda va (100 - p)% undan 
yuqorida yotadi. 
 
 
6-misol. Protsentilni aniqlash va tushinish— “Suv darajasi to’g’risidagi masalasi” 
Muammo. 
40 ta sub’ekt bo’yicha suv darajasi masalasining chetlanishiga nazar tashlang.Ma’lumotni 
ko’rsatuvchi SPSS natijalari 7-rasmda tasvirlangan.25 va 95-pertsentillarni natijalar orasiga joylashtiring va o’zaro 
bog’liq qiymatlarni tushuntiring.
Echish.
Har ikkala 25- va 95-pertsentillarSPSSda ko’rsatilgan. Qiymatlar mos ravishda 2.0 va 24.8. Bizning 
talqinimiz quyidagicha: 40 ta chetlanishlarning 25% 2.0 dan pastda joylashadi, 95% esa 24.8 dan pastda yotadi.
*
Manba: Lames McClave, Terry Sincich. Statistics. 12
th
edition. Pearson Education, Inc. 2013. 73-76 pp. 

---

22 
 
7-rasm. 
Suv darajasi chetlanishiga oid topshiriqning SPSS protsentil statistiklari 
Ortga nazar tashlash
Kichik ma’lumotlar qatorida pertsentilni hisoblash metodlari qo’llanilayotgan dasturiy 
ta’minotga qarab farqlanadi. Tanlama to’plam o’lchami ortib borgan sari turli dasturiy ta’minotlarda hisoblangan 
pertsentillar yagona raqamga yaqinlashadi. 
Ma’lumotlar qatorini har bir ko’rsatkichlarning aniq 25%ini o’z ichiga oluvchi 4 ta kategoriyaga ajratuvchi 
pertsentil – kvartil deb ataladi. 8-rasmda ko’rsatilganidek, quyi kvartil(Q
L
) 25-pertsentil, o’rta kvartil(M)mediana yoki 
50-pertsentil, yuqori kvartil (Q
U
) 75-pertsentil. Shundan kelib chiqib, 5-misoldan biz (SPSS natijasi, 2.27-rasm ), Q
L
=2.0, 
M=7.0 va Q
U
=10.0 ga ega bo’lamiz. Kvartillar ma’lumotlar qatoridagi noodatiy ko’rsatkichlarni topishda foydali 
hisoblanadi.