Odam va uning salomatligi 8 B. Aminov, T. Tilavov, O. Mavlonov

52-rasm. Odam tanasidagi ichki
sekretsiya bezlarining joylashuvi:
1
— epifiz; 
2
— giðofiz; 
3
— qal-
qon orqa bezi; 
4
— jigar; 
5
—o‘n
ikki barmoq ichak;
6
— buyrakning po‘st qismi;
7
—moyak;
8
—qalqonsimon bez;
9
— ayrisimon bez; 
10 
— me’da
(oshqozon); 
11
—buyrakusti bezi;
12
— me’daosti bezi;
13
— urug‘don.
X b o b .
 ICHKI SEKRETSIYA
BEZLARI
34- §. Ichki sekretsiya bezlari
haqida umumiy tushuncha
Ø
Funksiyasi va ahamiyati
Odam organizmida uch xil bez bo‘ladi:
1. 
Òashqi sekretsiya bezlariga
teridagi ter, yog‘, sut, so‘lak
(quloqoldi, tilosti va jag‘osti) hamda me’da va ichak shilliq qavati-
dagi shira ajratuvchi bezlar kiradi. Bularda hosil bo‘ladigan
suyuqliklar tashqi muhitga chiqariladi. Shuning uchun bu bezlar
tashqi sekretsiya bezlari
deb ataladi.
2.
 Ichki sekretsiya bezlari.
Bular odam tanasining turli qism-
larida joylashgan bo‘lib, ularda ishlab chiqariladigan suyuqliklar
organizmning ichki muhitiga, ya’ni qon va limfaga quyiladi. Shu-
ning uchun bu bezlar 
ichki sekretsiya bezlari
,
deb ataladi. Ichki
sekretsiya bezlariga giðofiz, epifiz, qalqonsimon, qalqon orqa, ay-
risimon, buyrakusti bezlari kiradi.
3.
 Aralash bezlar.
Bularning
to‘qimasi ikki qismdan iborat
bo‘lib, bir qismida ishlab chiqa-
riladigan suyuqlik xuddi tashqi
sekretsiya bezlariga o‘xshab tash-
qi muhitga chiqariladi, ikkinchi
qismida ishlab chiqariladigan
7
13
4
5
6
1
2
3
12
11
10
9
8

---

95
suyuqlik esa xuddi ichki sekretsiya bezlari singari organizmning ichki
muhitiga, ya’ni qon va limfaga quyiladi. Aralash bezlarga me’daosti
va jinsiy bezlar kiradi (52- rasm).
Ichki sekretsiya bezlari odam tanasining turli qismlarida joy-
lashgan bo‘lib, ularda ishlab chiqariladigan suyuqlik 
gormon,
deb
ataladi. Bezlarda ishlab chiqariladigan gormon bevosita bezning
to‘qimasidan o‘tayotgan qon va limfaga quyiladi.
Ichki sekretsiya bezlarida ishlab chiqariladigan gormonlar ni-
hoyatda oz miqdorda, ya’ni grammning milliard qismiga teng. Ammo
shunga qaramay, ular odam organizmidagi barcha moddalar alma-
shinuvi jarayonlarida muhim ahamiyatga ega. Ichki sekretsiya bez-
larining hammasi birga qo‘shilgan holda organizmning 
endokrin
sistemasini
tashkil etadi. Bu bezlar odam tanasining turli qismlarida
joylashgan bo‘lsa ham, ularning funksiyasi bir-biriga chambarchas
bog‘liq.
Giðofiz bezi 
no‘xatsimon, massasi 0,5—0,6 g ga teng bo‘lib,
bosh miyaning ostki sohasida, kalla suyagining 
turk egarchasi
deb
atalgan qismida joylashgan. Giðofiz uch bo‘lakdan iborat: oldin-
gi, oraliq va orqa bo‘laklar (53- rasm).
54- rasm. 
Giðofiz bezi soma-
totrop gormonini ko‘p ishlab
chiqarganida odam bo‘yining nor-
madan ortiqcha o‘sishi — gigan-
tizm, bu gormon kam hosil bo‘l-
ganda bo‘y o‘smay qolishi —
nanizm holatining ko‘rinishi.