Mamleketlik universiteti jumanov m. A
VI BAP. ORGANIZMLERDIN ADAPTIVLIK
Yüklə
3,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə
119/306
tarix
07.01.2024
ölçüsü
3,96 Mb.
#205745
1
...
115
116
117
118
119
120
121
122
...
306
ekologiya. jumanov m.a (2)
VI BAP. ORGANIZMLERDIN ADAPTIVLIK
BIOLOGIYALIQ RITMLERI
Tayanish sozler: biologiyaliq ritm, ishki ham sirtqi ritm,
ekzogen, endogen, sutkaliq ritm, mawsimlik ritm, jilliq ritm,
biologiyaliq saat, qisqa kunli osimlikler, uzaq kiinli osimlikler.
Tiri tabiyattin zarur qasiyetlerinin biri onda jiiz beriwshi
processlerdin liziliksizligi bolip tabiladi. Barliq tiri organizmler
tirishiligi (kletkadan biosferaga shekem) belgili bir tartipte juz
berip turadi, yagniy belgili bir ritmlerge baginadi. Barliq osimlik
ham haywanlarda uzaq tabiyiy tanlaw natiyjesinde anatomo-
morfologiyahq, fiziologiyaliq, bioximiyahq qasiyetler ham
belgiler juzege keledi hamde usilar arqali olar malim sharayatqa
iykemlesedi.
Har bir tur jil, mawsimler ham sutka dawammda oz
tirishiligin basqaradi. Demek,
biologiyaliq fitm
dep-organizmler
tirishiliginin jil dawammda qatan tarizde basqanhp tunhwma
aytiladi. Sonday-aq malim waqit araliginda qandayda bir process
yamasa hadiysenin takirarlamwi, bir jagdaydan ekinshi bir
jagdayga
otiwi
hamde
qayta
tikleniwi
tusinilcdi.
Tiri
organizmlerdin biologiyaliq ritmleri denede kletka boliniwi, qan
aylamwi, dem ahw, zat aylamsi siyaqli processlerdi tamiyinlep
turadi.
Tiri
organizmlerdi
qorshap
turgan tabiyiy
ortahqtin
ekologiyahq faktorlari mudami ozgerip turiw qasiyetine iye.
Ozgerip turatugin lqlim faktorlari ham tabiyiy ortahqtagi
biologiyaliq tiri organizmler (olardm birlesikleri) bir-biri menen
jiida bekkem baylamsqan. Iqlim menen tiri organizmler
toparlarmm tabiyiy regionlan boymsha ozgeriwi ekologiyahq
faktorlar tasirinde boladi.
Har bir zona lqlimnin dawirli ozgerisleri astronomiyaliq
baslangish dawirleri dawirlik qatnaslar natiyjesinde yagniy jerdin
oz orayi atirapmda aylamwinan bir kunlik ortahq sharayati juzege
keledi. Aydm jer atirapmda aylaniwman teniz suwlanmh
koteriliwi ham paseyiwi, jerdin quyash atirapmda aylamwi jil
dawammda, mawsimler almasiwin keltirip shigaradi.
184
Aylar 29,5 kunde tohp, jana fazaga otedi. Ertede xaliqlar
jerdin onimdarligin, onimnin mol bohwm, haywanlardin saninin
Yüklə
3,96 Mb.
Dostları ilə paylaş:
1
...
115
116
117
118
119
120
121
122
...
306
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin