Odam genetikasi

Diduragayda oraliq irsiylanish.
Agar belgilar oraliq holda avlod- 
larga berilsa, u holda yuqorida qayd qilinganidek fenotipik va geno­
tipik sinflar o ‘xshash b o ia d i. Misol uchun odamlardagi soch shakli 
va og‘iz kattaligi belgilarining irsiylanishini olib k o‘raylik.
B a’zi odam laming o g ‘zi katta, ayrimlamiki kichik, boshqalamiki 
o ‘rtacha ekanligini hamma biladi. Shunga o ‘xshash odam laming so- 
chi ham har xil jingalak, qisman jingalak, tekis shaklda uchraydi.
O g izn in g katta, o ‘rtacha b o iish i dominant, kichik b o iish i retses­
siv, sochning jingalak, qism an jingalak b o iish i dominant, tekis shakl- 
daligi retsessiv belgi sanaladi. Ulami simvollar bilan ifodalaymiz.
64

---

Gen
Belgi
0
O g‘izning katta bo‘lishi
о
O g‘izning kichik bo‘lishi
S
Sochning jingalak b o ‘lishi
s
Sochning tekis bo‘lishi
Hayotda shunday belgilar bo ‘yicha digeterozigota qarindosh 
b o ‘lmagan yigit va qiz nikohlanishi mumkin. Agar shunday nikoh 
ro ‘y bersa, bolalar og‘iz kattaligi, soch jingalakligi tubandagicha far- 
zandlarda namoyon b o iish i mumkin:
fen 
O o‘K.Qjs. 
O o‘.Qjs.
R
Gen 
OoSs 
x 
OoSs
OS
Os
OS
os
OS
Ok. Js 
OOSS
Ok.Qjs
OOSs
O o‘k.Js.
OoSS
O o‘k.Qjs.
OoSs
Os
Ok. Qjs. 
OOSs
Ok.Ts.
Ooss
O o‘k.Qjs.
OoSs
O o‘k.Ts.
Ooss
oS
O o‘k.Js.
OoSS
O o‘k.Qjs.
OoSs
O o‘k.Js.
OoSS
Ok.Qjs.
ooSs
os
O o‘k.Qjs.
OoSs
O o‘k.Ts.
Ooss
Oq.Qjs.
OoSs
Ok.Ts.
ooss
Ok. - og‘iz katta, Oo‘k. - og‘iz o ‘rtacha kattalikda, Ok. - og‘iz 
kichik, Js. -jin g alak soch, Qjs. - qisman jingalak soch, Ts. - tekis soch.
Agar biz farzandlami fenotip va genotip jihatdan tahlil qilsak, 
tubandagi natijani olamiz:
O O SS-1 Og‘iz katta, jingalak soch 
OOSs-2 O g‘iz katta, qisman jingalak soch 
OoSS-2 O g‘iz o ‘rtacha, jingalak soch 
OoSs-4 O g‘iz o ‘rtacha, qisman jingalak soch
65

---

OOss-1 O g‘iz katta, tekis soch 
Ooss-2 O g‘iz kichik, tekis soch 
ooSS-1 O g‘iz o ‘rtacha, jingalak soch 
ooSs-2 O g‘iz kichik, qisman jingalak soch 
ooss-1 O g‘iz kichik, tekis soch
Farzandlar ayrim belgilari b o ‘yicha tahlil qilinganda, ular orasida 
4 katta og‘izli, 8 o ‘rta o g ‘izli, 4 kichik og‘izli, 4 jingalak sochli, 8 qis­
man jingalak sochli, 4 tekis sochlilar borligini ko‘ramiz.
Binobarin, har ikki ju ft belgi bo‘yicha monoduragaylaming oraliq 
irsiylanishida kuzatilgan nisbat 1:2:1 sodir b o ‘ladi.