Odam genetikasi

3.6 Kodom inantlik holda belgilam ing irsiylanishi. 
Mono- 
duragay, diduragaylar misolida bir allel, ikkinchi allel masalan, A 
alleli 
a
alleli ustidan, V alleli v alleli ustidan dominantlik qilishini 
ko‘rdik. Lekin b a ’zi hollarda allel genlaming har biri mustaqil ravish- 
da belgini hosil etishi mumkin. Bunga misol qilib, odamlardagi qon 
guruhining irsiylanishini olish mumkin. Odam va uning salomatligi 
o ‘quv kursidan m a’lumki, odamlarda 4 xil - 1, II, III, IV qon guruhlari 
mavjud. Ulami hosil qiluvchi allellar AVO hisoblanadi. Odatda, IA 
genotipiga ega odam lar gomozigota IA IAyoki geterozigota IAI° ho­
latda ikkinchi qon guruhini, IB genotipli odamlar esa gomozigota yoki 
IBIB yoki geterozigota IB 1° holatda uchinchi qon gumhini hosil etadi- 
lar. IA va IB allellari 1° alleliga nisbatan dominant sanaladi. I°I° alleli 
esa birinchi qon guruhini hosil etadi. Gomozigota genotipli ikkinchi 
va uchinchi qon guruhlariga ega odamlar nikohidan tug‘ilgan farzand­
lar esa to ‘rtinchi qon gum hi AV ga ega bo‘ladilar. Belgilami mus­
taqil hosil ctadigan dominant allellaming o ‘zaro bir-biriga ta’sir etib, 
yangi belgini hosil qilishi 
kodominantlik
deb nomlanadi. Odamlarda 
to ‘rtinchi qon gumhini kodominantlikka misol qilib olish mumkin.
fen
II
III
gen
IAIA X IB IB
gam
IA
IB
fen
IV
gen
IA IB
66

---

Bilimni tekshirish uchun savollar:
1. Duragaylash metodida qoilaniladigan ramzlami izohlang.
2. Fenotip, genotip, allel, geterozigota va gomozigota atamalari- 
ga ta ’rif bering.
3. Gametalar sofligi farazini tushuntirib bering.
4. Bekkros chatishtirish qanday amalga oshiriladi?
5. Tahliliy chatishtirish nima uchun qo‘llaniladi?
6. Oraliq holda irsiylanish nima va unga misollar keltiring.
7. K o‘p tomonlama allelizm hodisasini tushuntiring va unga m i­
sollar keltiring.
8. Kodominantlik nima?
9. Diduragay chatishtirishning mohiyatini tushuntirib bering.
10. Diduragay chatishtirishda F2 da fenotip va genotip bo ‘yicha 
qanday nisbatlarda ajralish ketadi?
11. Mendelni uchinchi irsiyat qonunini ta’riflang.
12. Poliduragay chatishtirish deb nimaga aytiladi?
13. Diduragayning oraliq irsiylanishida F2 necha xil fenotipik va 
genotipik sinf kuzatiladi?
14. Qanday chatishtirishda Mendelning barcha qonunlari namo­
yon b o iad i?
67

---