Kiberxavfsizlik asoslari fanidan 5- mustaqil ishi

1.Nazariy qism. Virtual himoyalangan tarmoq va undan amaliyotda foydalanish.  
1.1. Virtual himoyalangan tarmoqlar.
Internetning gurillab rivojlanishi natijasida dunyoda axborotni tarqatish va 
foydalanishda sifatiy o’zgarish sodir bo’ldi. Internet foydalanuvchilari arzon va 
qulay kommunikatsiyaga ega bo’ldilar. Korxonalar Internet kanallaridan jiddiy 
tijorat va boshqaruv axborotlarini uzatish imkoniyatlariga qiziqib qoldilar. Ammo 
Internetning qurilishi printsipi niyati buzuq odamlarga axborotni o’g’irlash yoki 
atayin buzish imkoniyatini yaratdi. Odatda TCP/IP protokollar va standart Internet-
ilovalar.(e-mail,Web, FTP) asosida qurilgan korporativ va idoratarmoqlari suqilib 
kirishdan kafolatlanmaganlar. Internetning hamma yerda tarqalishidan manfaat 
ko’rish maqsadida tarmoq hujumlariga samarali qarshilik ko’rsatuvchi va biznesda 
ochiq tarmoqlardan faol va xavfsiz foydalanishga imkon beruvchi virtual xususiy 
tarmoq VPN yaratish ustida ishlar olib borildi. Natijada 1990-yilning boshida 

---

virtual xususiy tarmoq VPN kontseptsiyasi yaratildi. "Virtual" iborasi VPN 
atamasiga ikkita uzel o’rtasidagi ulanishni vaqtincha deb ko’rilishini ta’kidlash 
maqsadida kiritilgan. Haqiqatan, bu ulanish doimiy, qat’iy bo’lmay, faqat ochiq 
tarmoq bo’yicha trafik o’tganida mavjud bo’ladi.
Virtual tarmoq VPNlarni qurish kontseptsiyasi asosida yetarlicha oddiy g’oya 
yotadi: agar global tarmoqda axborot almashinuvchi ikkita uzel bo’lsa, bu uzellar 
orasida ochiq tarmoq orqali uzatilayotgan axborotning konfidentsialligini va 
yaxlitligini ta’minlovchi virtual himoyalangan tunnel qurish zarur va bu virtual 
tunneldan barcha mumkin bo’lgan tashqi faol va passiv kuzatuvchilarning 
foydalanishi haddan tashqari qiyin bo’lishi lozim.
Shunday qilib, VPN tunneli ochiq tarmoq orqali o’tkazilgan ulanish bo’lib, u orqali 
virtual tarmoqning kriptografik himoyalangan axborot paketlari uzatiladi. 
Axborotni VPN tunneli bo’yicha uzatilishi jarayonidagi himoyalash quyidagi 
vazifalarni bajarishga asoslangan:
•
o’zaro aloqadagi taraflarni autentifikatsiyalash;
•
uzatiluvchi ma’lumotlarni kriptografik berkitish (shifrlash);
•
etkaziladigan axborotning haqiqiyligini va yaxlitligini tekshirish.
Bu vazifalar bir biriga bog’liq bo’lib, ularni amalga oshirishda axborotni 
kriptografik himoyalash usullaridan foydalaniladi. Bunday himoyalashning 
samaradorligi simmetrik va asimmetrik kriptografik tizimlarning birgalikda 
ishlatilishi evaziga ta’minlanadi. VPN qurilmalari tomonidan shakllantiriluvchi 
VPN tunneli himoyalangan ajratilgan liniya xususiyatlariga ega bo’lib, bu 
himoyalangan ajratilgan liniyalar umumfoydalanuvchi tarmoq, masalan Internet 
doirasida, saflanadi. VPN qurilmalari virtual xususiy tarmoqlarda VPN-mijoz, 
VPN-server yoki VPN xavfsizligi shlyuzivazifasini o’tashi mumkin.