______________Milli Kitabxana_____________
32
QƏDİM MİSİR MƏDƏNİYYƏTİ
Qədim Misir Şimali-Şərqi Afrikada Nil çayının vadisində və
deltasında yerləşirdi. Yayın əvvəlində gur yağışlar yağır, ətrafı su
basırdı. Noyabrda su çəkilir, üzvi maddələrlə zəngin olan lil sahili
örtürdü. Bu qara lil qatı rütubəti yaxşı saxladığı üçün çox
məhsuldar idi. Buna görə də misirlilər öz ölkələrini “Qara torpaq”
adlandırırdılar. Əvvəllər Nilin vadisi keçilməz cəngəlliklər,
bataqlıqlardan ibarət idi. Burada çoxlu vəhşi heyvanlar, xəstəliklər
yayan müxtəlif həşəratlar var idi. E.ə. VIII minillikdə Böyük
səhrada yaşayan insanlar tədricən Nil vadisini mənimsəməyə
başladılar. Bu tayfalar yığıcılıq, balıqçılıq, ovçuluq edir, kolluqları
qırır, bəndlər düzəldir, kanallar çəkir, əkinçiliklə məşğul
olurdular. Misirlilərin başlıca məşğuliyyətləri əkinçilik idi.
Hündür yerlərə su çıxarmaq üçün şaduf adlanan qurğudan istifadə
etmişdilər. Onlar torpaqları toxa və sadə xışlarla şumlayırdılar.
Qədim misirlilər arpa, buğda, meyvə, tərəvəz becərirdilər. Onlar
mal-qara da saxlayırdılar. Onlar sənət və mübadilə ilə məşğul
olurdular. Bacarıqlı dulusçu, daşyonan sənətkarlar idilər. Misir
e.ə. IV minillikdə əhalisi sıx olan ölkəyə çevrildi.
Qədim Misirdə e.ə. IV minillikdə quldarlıq cəmiyyəti
meydana gəldi. Tayfa başçıları, adlı-sanlı əyanlar qəbilə
üzvlərinin əməyini istismar etməyə başladılar. Qədim Misirdə
əhalinin bir hissəsini kəndlilər təşkil edirdi. Misir dövlətlərinin
padşahları firon adlanırdı. Misirin bütün adamları, torpaqlar, sular
fironun ixtiyarında idi. Firon öləndən sonra onun oğlu, yaxud
yaxın qohumu firon olurdu. Onlar işğalçılıq müharibələri aparır,
cənubda Nubiyaya, şərqdə Sinay yarımadasına hücumlar təşkil
edirdilər.
Misir fironları özləri üçün ehramlar (piramidalar)
tikdirmişlər. Ehramların inşası “tarixin atası” Herodotun “Tarix”
əsərində geniş təsvir edilmişdir. Fironlar öldükdən sonra həmin
ehramlarda dəfn edilirdilər. Yüz minlərlə qula nəhəng daşlardan
ehramlar tikdirirdilər. Bu möhtəşəm ehramlar bir tərəfdən axirət
dünyasına inam yaratmalı, digər tərəfdən isə fironların əzəmətini