Kitab Elxan muellim indd

Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri
7
www.elkhan-suleymanov.az
mışdır. Müharibədən sonrakı iki il ərzində, 1828-ci ildən 1830-
cu ilə kimi Cənubi Qafqaza İrandan 40 mindən, Türkiyədən isə 
84  mindən  çox  erməni  köçürüldü.  Cənubi  Qafqaza  köçürülən 
ermənilər  strateji  baxımdan  əhəmiyyət  kəsb  edən  Yelizavet-
pol  (Gəncə)  və  İrəvan  quberniyalarında  yerləşdirilirdilər.  Rus 
tədqiqatçısı N.N.Şavrov bu məsələ ilə bağlı yazırdı ki, “Yeliza-
vetpol  quberniyasının  dağlıq  hissəsi  və  Göyçə  gölünün  sahili 
həmin ermənilər tərəfindən məskunlaşdırılmışdır”. N.N.Şavrov 
daha  sonra  göstərirdi  ki,  1908-ci  ildə  “Zaqafqaziyada  yaşayan 
1  milyon  300  min  erməninin  1  milyondan  çoxu  diyarın  köklü 
sakinləri olmayıb bizim tərəfimizdən məskunlaşdırılmışdır” [1]. 
Beləliklə, Çar Rusiyası tərəfindən ermənilərin kütləvi şəkildə 
Cənubi  Qafqaza,  o  cümlədən  Qarabağın  dağlıq  hissəsinə 
köçürülməsi  bu  regionda  demoqrafik  vəziyyətə  ciddi  təsir 
göstərmiş və ermənilərin gələcək ərazi iddialarının əsasını qoy-
muşdur. 
Əvvəlcə çar Rusiyasının, sonra isə Sovet İttifaqının apardığı 
siyasət nəticəsində son 200 il ərzində Cənubi Qafqazda demoq-
rafik vəziyyət ciddi şəkildə dəyişdirilmiş, azərbaycanlılar öz ta-
rixi torpaqlarından, doğma yurdlarından sıxışdırılaraq məcburi 
köçürülmələrə  məruz  qalmışlar.  Təkcə  XX  yüzillik  ərzində 
azərbaycanlılar  ən  azı  beş  dəfə  təqiblərə  və  deportasiyalara 
məruz  qalaraq,  öz  tarixi  torpaqlarından  didərgin  düşmüşlər. 
1905-1907-ci  illərdə  ermənilər  azərbaycanlılara  qarşı  bütün 
Azərbaycanı,  eləcə  də  indiki  Ermənistan  ərazisindəki  əzəli 
azərbaycanlı  yaşayış  məntəqələrini  əhatə  edən  genişmiqyaslı 
qanlı əməliyyatlar həyata keşirmiş, yüzlərlə yaşayış məntəqəsini 
yerlə  yeksan  etmiş,  minlərlə  azərbaycanlını  vəhşicəsinə  qətlə 
yetirmişlər.  Daha  sonra  1917-ci  ilin  dekabrından  başlayaraq 
1918-ci ilin iyun ayınadək təkcə keçmiş İrəvan xanlığı ərazisində 
200  azərbaycanlı  kəndi  yandırılaraq  məhv  edilmişdir.  Bolşe-
vizm bayrağı və əksinqilabçı ünsürlərə qarşı mübarizə adı al-
tında Stepan Şaumyanın rəhbərlik etdiyi silahlı dəstələr 1918-ci 
ilin martından etibarən Bakı quberniyasında azərbaycanlıların 
məhv  edilməsi  üzrə  dəhşətli  plan  həyata  keçirməyə  başladı 

---