Aparan yol kimi

ELİTAR 
MƏDƏNİYYƏT 
MƏRKƏZLƏRİ 
VƏ 
İNSTİTUTLARI
Elmi müəssisələr 
Ali təhsil müəssisələri 
Dini  müəssisələr 
Mason təşkilatlan 
Fəlsəfi  yığıncaqlar 
Mədəni  cəmiyyət və assosiasiyalar 
Ədəbi-bədii strukturlar 
Yaradıcı  ittifaq və fondler 
Elmi məktəblər 
Parlament yığıncaqlan 
İctimai-siyasi təşkilatlar
KÜTLƏVİ  MƏDƏNİYYƏT
©   Kütləvi  istehlakçıya  istiqamətlənən,  başlıca  olaraq,  əyləncə, 
istehlak  və  kommersiya 
xarakterli  kütləvi  informasiya
vasitələri ilə yayılan  mədəniyyət növü.
©   Adi  istehlakçı  zövqünü  və  təfəkkürünü  nəzərdə  tutan  ruhi  və 
maddi dəyərlərin yayılmasına  təsir edir.
©   Fərdiləşdirilmiş  mədəniyyətdən  kütləvi  mədəniyyətə  keçidlə 
şərtlənən  mahiyyəti  əks  etdirir,  yəni,  dünyagörüş  və  davranış 
normalannın  öyrədəndən  öyrənənə  şəxsi  təcrübə  ilə  ötürülməsi, 
-  elitar mədəni  nailiyyətlərin  adi  mədəniyyət dilinə  keçirilərək, 
cəmiyyətdə 
çoxaldılması 
yolu 
ilə 
insanların 
kütləvi
mədəniləşdirilməsi.
76
Fuad  Mammadov
Kulturologiva cffcktivli havat  va faalivvala aparan vol
©  Urbanizasiya  və  sənayeləşmə  prosesində  təbəqəli  cəmiyyətin 
milliyə 
çevrilməsi, 
əhalinin 
bütövlükdə 
savadlanması, 
sənayeləşmədən  qabaqkı  adi  ənənəvi  tipli 
mədəniyyət 
formalarının  tənəzzülü, tirajlaşdırmanın texniki vasitələrinin  və 
informasiya  ötürülməsinin  inkişafı  ilə  Yeni  Dövrdə  qəti  şəkildə 
formalaşan sosial mədəniyyət tipi.
©   İnformasiya  texnologiyalarının 
intensiv  inkişafı  və  onun 
kütləvi  istehlakçı  şüurunu  “istehsalçının”  maraqlanna  uyğun 
idarəetmə  alətinə  çevrilməsi  ilə  əlaqədar  olaraq,  kütləvi 
mədəniyyətin inkişafında yeni mərhələ.
©   XX  əsrin  II  yarısında 
sosial-mədəni  modernləşmə  və 
sənayeləşmədən  postsənayeləşmə  (informasiyalı)  cəmiyyətinə 
keçid 
şəraitində 
müasir 
cəmiyyətin 
həyatında 
kütləvi 
mədəniyyət xüsusi yer tutur.
KÜTLƏVİ MƏDƏNİYYƏTİN FƏALİYYƏT SAHƏLƏRİ  VƏ 
ƏSAS İNSTİTUTLARI
©   " 
Uşaq subm ədəniyyəti" sənayesi
■  Cəmiyyətdə rəsmi  təbliğ edilən baza dəyər anlayışlarının 
əsaslan  və  mədəniyyətin  standart  dünyagörüş  normalannın 
uşaqlann şüuruna daxil edilməsindən ibarət olan, uşaq tərbiyəsinin 
universallaşdınlma  sistemi.
•  Uşaq və  ədəbiyyatı və incəsənəti
•  İstehsal olunan oyun və oyuncaqlar
•  Uşaq təşkilatlan, klub və düşərgələr
•  Kollektiv tərbiyə texnologiyalan 
©  
K ütləvi ümumtəhsil məktəbi
■ Şagirdlərin elmi biliklərin əsaslan, ətraf aləm haqqında  dini və 
fəlsəfi
təsəvvürlərə, insanlann kollektiv həyat fəaliyyətinin  tarixi 
sosial-mədəni təcrübəsinin mənimsənilməsi sistemi 
©  
K ütləvi informasiya vasitələri
•  Əhaliyə  aktual  informasiyanın  və  ya  bu  informasiyanın 
şərhininötürülməsi,
77

---

Fuad  Mammadov
KulturQİQgiya effştajvli hayat 
уэ
 fəallyyjo aparan уд]
yəni,bu  və  ya  digər  problemlər  üzrə 
“sifarişçinin” 
maraqlarına uyğun
ictimai  fikrin  formalaşdırılması sistemi.
©  
M illi (dövlət) ideologiya  və təbliğat sistem i
■  Əhalinin  siyasi  və  ideoloji  baxışlarının  nəzarətini  həyata 
keçirən,  onların  şüurunu  hakim  dairələrin  marağına  uyğun 
istiqamətləndirən,  insanların siyasi  səbatlılığını  və arzu edilən 
elektoral  davranışını  təmin  edilməsi  üzrə  cəmiyyətin 
mobil 
hazırlığını təmin edən  vətənpərvərlik tərbiyəsi sistemi.
©  
K ütləvi so sia l m ifologiya
■  Mürəkkəb mədəni dəyər, fakt və hadisələr arasında səbəb və 
nəticə  əlaqələrinin  təhlili  əvəzinə,  infantil  təzahürlü  neqativ
emosiyalar
yaradan,  insanları  irqi,  etno-milli,  dini,  təşkilat  və  digər 
əlamətlərinə görə
qarşı-qarşıya  qoyub,  qarşıdurmaya  səbəb  olan  fantastik 
izahatlar verən
millətçi şovinist ideologiya və sosial demaqogiya.
©  
K ütləvi siyasi hərəkat
■ 
Əhalinin  böyük hissəsinin hakim  və ya müxalifətçi  siyasi 
elita tərəfindən
kütləvi  siyasi  aksiyalara  cəlb  edilməsi 
məqsədi  ilə 
keçirilən  siyasi-ideoloji,