Bilgisayara Giriş Ders Notları I. GİRİŞ
Bilgisayar Ağları ve Mimarisine Göre İşletim Sistemleri
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XII. Bilgisayar Sistemlerinde Kişilerin Aldıkları Farklı Roller
- Sürücü , Klasör ve Dosya Kavramları
- Dosya adreslerinin yazılması
- Pencerelerin Boyutlandırılması , Taşınması ve Kapatılması
|
Bilgisayar Ağları ve Mimarisine Göre İşletim Sistemleri
Mimarisine yada kullanım amacına göre işletim sistemleri, istemci işletim sistemleri ve sunucu işletim sistemleri olarak iki gruba ayrılırlar. Bilgisayar ağlarında tarihsel süreçte çeşitli bağlantı mimarileri geliştirilmiştir. Ancak son yıllarda kabul gören ve yaygın olarak kullanılan mimari istemci/sunucu mimarisidir. Bu ağ mimarisinde bilgisayarlar iki temel rolden birisini üstlenirler. İstemci bilgisayarlar adından da anlaşılacağı gibi çeşitli hizmetler için istekte bulunan bilgisayarlardır. İstemci bilgisayarlar herhangi bir sunucu olmasa da çeşitli işlevleri yerine getirebilirler. Ancak sunucuların sunduğu hizmetlerle yetenekleri önemli ölçüde geliştirilmektedir. Sunucu bilgisayarlar ise bir yada daha çok hizmeti sunmakla görevli bilgisayarlardır. İstemci bilgisayarlardan gelen hizmet taleplerine karşılık verirler. Sunucu bilgisayarlar istemcilerin tüm özelliklerine sahiptir ve bunlara ek olarak sunucu hizmeti sağlayan sistem yazılımları içerirler.Hizmetlere örnek olarak web hizmeti, e-posta hizmeti, sohbet hizmeti vb. gösterilebilir. İstemci/Sunucu mimarisi şekil 1’de gösterilmiştir.
Ağlar üzerinde bilgisayarlar iki temel role sahip olduğuna göre işletim sistemleri de bir birinden farklı olmalıdır. İstemcilerin ihtiyaç duydukları hizmet yazılımlarını içeren işletim sistemlerine “İstemci işletim sistemi” adı verilir. Bu işletim sistemlerinde herhangi bir sunucu hizmeti yer almaz. Sunucu işletim sistemleri ise çeşitli sunucu hizmetlerini içeren işletim sistemleridir. Donanım destekleri ve güvenlik sistemleri istemci sunuculara göre daha karmaşık ve üstün niteliktedir. İstemci İşletim Sistemleri: IBM DOS, MS DOS, Windows 3.0, Windows 95, Windows 98, Windows ME, Windows NT Workstation, Windows 2000 Proffessional, Windows XP, Windows Vista, işletim sistemleridir
Windows 2000 Advanced Server, Windows 2000 Datacenter Server, Windows 2003 Server, Windows 2003 Enterprise Server, Windows 2003 Datacenter Server, Windows 2003 Web Server, Linux işletim sistemleridir.
18
XII. Bilgisayar Sistemlerinde Kişilerin Aldıkları Farklı Roller : Bilgisayar sistemlerini tasarlayan, kuran, bakımını yapan, gerekli uygulama yazılımlarını üreten ve mevcut sistemi kullanan kişiler rollerine göre farklı isimler altında sınıflandırılırlar.
Sistem Analisti: Bilgisayar sisteminin mevcut durumunu analiz ederek işletim sistemi, uygulama yazılımı ve donanım ihtiyaçlarını tespit eden kişilerdir. Hazırladıkları analiz raporlarıyla sistem mühendisi ve programcıları bilgilendirirler.
gerekli yazılım ve donanımları kuran, bakımlarını yapan ve durumlarını sürekli izleyen kişilerdir. c) Programcı: Sistem analistinden aldıkları bilgilere göre uygulama yazılımlarını tasarlayan ve yazan kişilerdir. d) Yazılım Destek Uzmanı : Bir kurumda kullanılan yazılımlar hakkında detaylı bilgiye sahip olan ve ihtiyaç duyulduğunda (Kurulum, danışma veya arıza için) işletmenlere destek olan kişidir.
sistemlerinden sorumlu kişidir. İşletmenlere danışmanlık, arıza giderme, yeni kurulum vb. konularda hizmet verirler.
Bilgisayar ile kullanıcı arasında iletişimi sağlayan aracıya işletim sistemi adı verilir. İşletim sistemi bir tercüman olarak düşünülebilir. Kullanıcının yapmak istediklerini bilgisayarın anlayacağı dile çevirir ve Merkezi İşlem Birimine iletir. MİB ( CPU ) işlemleri gerçekleştirir ve bulduğu sonuçları yine işletim sistemine gönderir. İşletim sistemi bulunan sonuçları yada yapılan işlemleri kullanıcının anlayacağı dile çevirerek çıkış birimleri vasıtasıyla sonuç gösterir. Bir bilgisayarda işletim sistemi mevcut değilse bilgisayar çalışmayacaktır. Günümüze kadar kullanılan değişik işletim sistemlerinden bazıları şunlardır: • Windows • DOS
• Unix
• Novell
• McOs
• OS / 2
• Linux
Tüm dünyada Linux işletim sistemi yaygınlaşmaya başlasa da en yaygın olarak yine Windows işletim sistemi kullanılmaktadır. Windows işletim sisteminin de değişik sürümleri mevcuttur. İlk çıkan Windows sürümü 3.1 adındaydı. Daha sonra 95-98-NT-2000-Me-Xp şeklinde devam etti. Her çıkan Windows sürümü bir önceki Windows sürümünün bütün özelliklerini taşımakta ve extra olarak yeni seçenekler bulundurmaktadır. Windows tan önce Microsoft DOS ( MS-DOS ) işletim sistemi kullanılmaktaydı. Bu işletim sistemi Windows gibi görsel olmamakla birlikte Windows kadar kullanışlı değildi. Windows’un bazı özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür: 1. Görseldir. 2. Hızlıdır. 3. Bir işlemin yapılabilmesi için birden fazla yöntem mevcuttur. 4. Aynı anda birden fazla programı çalıştırabilir. Aynı anda çalışabilecek dosya sayısı bilgisayarın RAM i ile paraleldir. 5.
Çalışabilmesi için en az 8 MB Ram e ihtiyaç vardır. 19
Windows Masaüstü Kavramı Windows çalışmaya hazır hale geldiğindeki ( Bazı kaynaklarda bilgisayar ilk açıldığındaki ) ekrana masaüstü adı verilmektedir. Masaüstünde aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi simgeler mevcuttur. Bu simgelerden Bilgisayarım , Belgelerim , Ağ Bağlantılarım ( Ağ Komşularım ) , Geri Dönüşüm Kutusu ve Internet Explorer standart olarak Windows ilk kurulduğunda masaüstüne yerleştirilir. Diğer simgeler kullanıcılar tarafından oluşturulan dosya yada klasörlerdir. Masaüstünün alt tarafında başlat düğmesinin bulunduğu çubuğa görev çubuğu adı verilir.
----Masaüstü ve görev çubuğu----
Bilgisayarım : Bilgisayardaki bütün bilgilere ulaşmak için kullanılan simgedir. Bütün dosya ve klasörler aslında bu simge içerisinde bulunmaktadır.
Belgelerim Simgesi : Genelde üzerinde çok sık çalışılan dosyaların , internetten indirilen dosyaların ve bunun gibi belgelerin ulaşım bakımından kolaylık sağlaması açısından saklandığı bölümdür.
Ağ Bağlantılarım Simgesi : Ethernet kartı aracılığıyla birbirine bağlı bilgisayarlar arasında iletişim kurmak için kullanılan simgedir.
Geri Dönüşüm Kutusu Simgesi : Silinen dosyaların geçici olarak tutulduğu alandır. Asıl amacı yanlışlıkla silinen dosyaları kurtarmaktır.
amacıyla kullanılan simgedir. Kısaca internete bağlanmak amacıyla kullanılır denilebilir.
20
Görev Çubuğu Kavramı
Masaüstünün alt tarafında bulunan , açık olan programlar hakkında bilgi veren , aktif pencereyi gösteren ve açık olan uygulamalar arasında geçiş yapmak amacıyla kullanılan çubuğa görev çubuğu adı verilir. Windows ilk kurulduğunda , ayarlarda değişiklik yapılmadıysa standart olarak başlat düğmesi , açık olan program varsa bunların düğmeleri , klavye dili ve saat görünmektedir.
Başlat düğmesi , birtakım işlemlerin yapılabilmesi için bir nevi kısa yoldur. Bir programı çalıştırmak , ayarlar yapmak gibi bazı ayarlar bu bölümden kısa yoldan halledilebilir. Açık olan pencere düğmeleri çalışan uygulamalar , aktif uygulamayı ( kullanıcının o an üzerinde çalıştığı uygulamaya aktif uygulama adı verilir ) ve pasif uygulamaları ( kullanıcının çalışmak üzere açtığı ancak o an üzerinde çalışmadığı program yada uygulamalara pasif uygulama adı verilir ) gösteren düğmelerdir. Aktif uygulama görev çubuğunda içe doğru basık ve diğerlerinden farklı renkte görülür. Yukarıdaki şekilde dikkat edilirse iki uygulama çalışmaktadır. Bunlar Adobe Photoshop ve Internet Explorer uygulamalarıdır. Dikkat edilirse Adobe Photoshop uygulaması , Internet Explorer uygulamasına göre daha basık durmaktadır. Bu durumda kullanıcının çalıştığı uygulama Photoshop uygulamasıdır. Kullanıcı Internet Explorer programını çalıştırmış ama şu an üzerinde çalışmamaktadır.
Klavye dili düğmesi kullanılan klavye tipinin gösterilmesi yada ayarlanması amacıyla kullanılmaktadır. Bu düğme tıklandığında bilgisayarda yüklü olan klavye tipleri görüntülenebilir. Dilerseniz bu dillerden istediğinizi seçip kullanabilirsiniz.
Aktif klavye isminin yan tarafında Check ( Tick ) işareti bulunmaktadır. Yandaki şekilde görüldüğü gibi aktif klavye Türkçe klavyedir. Yani Klavyedeki Ö,Ç,Ş,Ü,İ gibi tuşlar kullanılabilmektedir. Ancak Klavye İngilizce olarak belirlenirse bu harflere basıldığında değişik karakterler çıkacaktır.
Bu saat kullanıcıya o anki saat hakkında bilgi vermek ve sistemin o anki tarih ve saatini değiştirmek amacıyla kullanılmaktadır.
Mouse ile yapılacak işlemler şunlardır:
1. Tıklamak : Farenin sol tuşuna bir defa basma işlemidir. Simgelerin seçilmesi , Pencerenin aktif hale gelmesi , seçili simgenin isminin değiştirilmesi gibi amaçlar için kullanılır. 2. Çift tıklamak : Sol tuşu hızlı bir şekilde ard arda basma işlemidir. Sürücü ve klasörlerin içerisine girmek , dosyaları çalıştırmak gibi amaçlar için kullanılır. 3.
Sağ tıklamak : Farenin sağ tuşuna bir defa basma işlemidir. Simgeler veya bulunulan ortam ile ilgili bir takım işlemleri yerine getirmek amacıyla kullanılır 4. Sürüklemek : Farenin sol tuşu basılı tutularak bir noktadan başka bir noktaya gitme işlemidir. Aynı anda birden fazla dosya yada klasörün seçilmesi , dosya ve klasörlerin kopyalanması yada taşınması amacıyla kullanılmaktadır. Sürücü , Klasör ve Dosya Kavramları Bilgisayardaki bütün bilgiler belli bölümler içinde saklanmaktadır. Bilgisayarda bilinmesi gereken en önemli kavramlardan bir tanesi sürücü kavramıdır. Sürücüler bilgisayardaki bilgileri hafızasında saklayan ana bölmelerdir. Bir bilgiye ulaşabilmek için ilk olarak sürücü içerisine girilmesi gerekir. Sürücüler daha öncede söylenildiği gibi bilgisayarım simgesi içerisinde
21
bulunmaktadır. Bilgisayarım simgesinin içerisine girebilmek için bu simge masaüstünden çift tıklanmalıdır.
Yandaki şekilde Windows XP işletim sisteminde sürücülerin görünümü görülmektedir. Şekilden de anlaşılabileceği gibi sürücülerin isimleri tek harfle ifade edilmektedir. Bu tek harften sonra iki nokta üst üste gelir. Örneğin bilgisayarın ana sürücüsü C sürücüsüdür. Bu sürücünün ismi “ C: ” şeklinde ifade edilmektedir. Bu sürücü isminin yan tarafında bulunan “EFECAN” kelimesi ise sadece etikettir hiçbir anlam ifade etmemektedir. Sadece sürücüye etiket
tanımlaması yapılmıştır.Bütün bilgisayarlarda Ana Sürücü C: sürücüsüdür. Gerekli
programların bir
çoğu aksini
belirtmezseniz bu sürücü içerisine yüklenecektir. Disket sürücüleri A: ve B: sürücüleridir. B: sürücüleri genelde bulunmaz ancak bilgisayarda iki tane disket sürücüsü mevcut ise B: sürücüsü de bu alana eklenecektir. Bilgisayardaki Sürücüler isimlendirilirken genellikle ; İlk olarak Disket sürücüleri (A: ve B: ) ,sonra sabit disk sürücüleri (C: den başlar ) ve en son CD- ROM Sürücüleri isimlendirilir. Şekilde de görüldüğü gibi A: sürücüsü disket sürücüsü ismini almaktadır. C: , D: , E: , F: , G: sürücüleri sabit disk sürücüleridir. H: ve I: sürücüleri CD-ROM sürücülerdir. Sürücülerin içerisine girildiğinde artık dosya ve klasör kavramları devreye girecektir. Klasörler; içerisinde başka klasör veya dosya bulundurabilen odacıklardır. Bütün işletim sistemlerinde genelde sarı renklidirler ve günümüzde kullandığımız kağıt klasörlere benzetilmiştir. Klasörler içleri boş ise yer kaplamazlar sadece bölümlemek için kullanılır. İçi dolu ise , içindeki bilgilerin boyu klasörün boyu olacaktır. Bilgisayara bilgiler yüklenirken daha kolay bulmak amacıyla klasörler kullanılmaktadır. Bilgiler aşağıdaki şekilde olduğu gibi klasörler içinde saklanırsa ulaşılması ve bulunması daha kolay olacaktır.
Klasörler bina içerisindeki odalara benzetilebilir. Klasörlerin uzantıları yoktur. Asıl bilgiler dosyalar içerisinde saklanmaktadır. Dosyalar sürücü ve klasörlerin içinde bulunurlar. Dosyaların bazı nitelikleri vardır. Bunlar şu şekilde verilebilir.
1.
Her dosyanın bir adresi vardır 2.
Her dosyanın bir adı vardır. Windows’ta dosya isimleri en fazla 255 karakter olabilir. 3. Her dosyanın bir soyadı (uzantısı - türü) vardır. 4. Her dosya diskte belli bir alan kaplar. 5. Her dosyanın en son değiştirildikleri tarih Windows tarafından otomatik olarak hafızada tutulur.
Windows XP de Sürücü görünümleri 22
6. Her dosyanın oluşturulma tarihleri Windows tarafından otomatik olarak hafızada tutulur 7.
Her dosyanın en son çalıştırıldığı tarih Windows tarafından otomatik olarak hafızada tutulur.
Bir dosyanın bilgisayarın neresinde bulunduğu bilgisayar diliyle kodlanmaktadır. Bu kodlamada “içinde” anlamına gelen ters slaş (“\”) işareti kullanılmaktadır. Bunu basit bir örnekle şu şekilde ifade edebiliriz. Winword.EXE isimli dosya için, bilgisayarda C: sürücüsü içinden “Program Files” klasörüne girilir. Bu klasörün içindeki “Microsoft Office” klasörü içindeki “Office” Klasörü içindedir. Buraya girebilmek için aşağıdaki simgeler çift tıklanmalıdır:
◊
◊ ◊ ◊
◊
Burada bulunan “ ◊ ” işaretlerini “\” haline çevirdiğinizde adresi elde etmiş olacaksınız. Yani ;
C:\Program Files\Microsoft Office\Office\Winword.exe Şeklinde tanımlanmaktadır. Sonuçta bütün bilgiler bilgisayarım simgesinin içinde olduğu için bilgisayarım simgesi adres içine yazılmamaktadır.
Bilgisayardaki bütün uygulamalar aslında birer pencere içerisinde çalışmaktadır. Standart bir pencere görünümü aşağıda verilmiştir.
Yandaki şekilde görüldüğü gibi bir pencerenin standart öğeleri Başlık çubuğu , denetim düğmesi , boyutlandırma ve kapatma düğmeleri, Menüler , Araç ve adres çubuğu ,kaydırma çubukları, açıklama alanı ve simgelerin bulunduğu ana ekrandır. Pencerelerin en üst tarafındaki uzun renkli çubuğa başlık çubuğu adı verilir. Üzerinde Denetim düğmesi , Pencere ismi ve boyutlandırma düğmeleri bulunur. Başlık çubuğunun en sol tarafındaki küçük simgeye denetim düğmesi , bu düğmeye basıldığında
açılan menüye de denetim menüsü yada kontrol menüsü adı verilir. Denetim menüsü yardımıyla pencerelerin taşınması , boyutlanması ve kapatılması gibi işlemler yapılmaktadır. Klavyeden bu menüye ulaşabilmek için ALT + Spacebar ( Alt tuşuna basılır el çekilmeden Boşluk çubuğuna basılır) kısa yolu kullanılmaktadır. 23
Denetim menüsü Görev çubuğunda bulunan pencere ismine sağ tıklanıldığında da ekrana gelecektir.
Başlık çubuğunun sağ tarafında bulunan üç düğme de ekranın boyutlandırma ve kapatma işlemlerini gerçekleştirmektedir.
Başlık çubuğunun hemen altında menüler bulunmaktadır. Pencerelerle ilgili birçok işlem bu menüler yardımıyla yapılmaktadır.Bu menüler sık sık kullanılacaktır.
Menülerin hemen altında araç çubuğu yada
kısayol düğmeleri bulunmaktadır. Bir takım işlemleri kısa yoldan yapmak amacıyla kullanılan düğmelerdir.
Araç çubuklarının hemen altında da adres çubuğu bulunmaktadır. Bu adres çubuğu o an bulunulan klasörün adresini bildirmek yada doğrudan belli bir adrese gitmek amacıyla kullanılır. Örneğin bu kutunun içerisine “c:\windows” yazılırsa doğrudan bu adrese gidilecek ve Windows klasörünün içindeki simgeler bu pencerenin içerisinde gösterilecektir.
Altta kalan bölüm ise dosya ve klasörler in bulunduğu bölümdür. Klasörlerin içine girmek yada programları çalıştırmak için bu bölüm kullanılır. Klasörün içindeki bütün simgeler buraya sığmıyor ise pencerenin sağında kaydırma çubukları çıkacaktır.Kaydırma çubuklarındaki oklar kullanılarak diğer simgeler görülebilir. Diğer simgeleri görmenin diğer bir yöntemi de iki ok arasındaki çubuğa sol tuş basılı tutularak sürüklemektir. Yukarıdaki 1. şekilde bazı dosyalar ekranda görünmemektedir. 2. şekilde ise kaydırma çubuğu bir miktar kaydırılmış ve görülmeyen dosyalar ekrana getirilmiştir.
Pencerelerin alt kısmında da durum çubuğu mevcuttur. Bu çubukta ,bu klasörün içerisindeki dosya ve klasörlerin sayısı ile diskte kapladıkları toplam alan yazılmaktadır.
Eğer pencere içerisinde bir yada daha fazla dosya yada klasör seçili ise durum çubuğunda seçili olan nesne sayısı ile seçili olan bu nesnelerin diskte kapladığı alanlar hakkında bilgi vermektedir. Pencerelerin Boyutlandırılması , Taşınması ve Kapatılması Bir pencerenin boyutlandırılması için pencere Ekranı kaplamış durumda olmamalıdır. Kullanılabilecek yöntemler şunlardır:
24
1. Pencere çerçeveleri üzerine gelindiğinde fare ( imleç ) çift taraflı ok halini alacaktır.Bu durumda iken Fare sol tuşuna basılı tutulup sürüklenmelidir.
2.
Denetim düğmesi seçilerek ( Alt + Space ) çıkan denetim menüsünde boyut seçeneği seçilerek klavyeden yön tuşları yardımıyla yeni boyut verildikten sonra enter tuşuna basılır. 3.
Pencerenin başlık çubuğu sağ tıklanarak çıkan denetim menüsünde boyut seçeneği seçilerek klavyeden yön tuşları yardımıyla yeni boyut verildikten sonra enter tuşuna basılır. 4. Pencerenin görev çubuğunda bulunan ismi üzerinde sağ tıklanarak çıkan denetim menüsünde boyut seçeneği seçilerek klavyeden yön tuşları yardımıyla yeni boyut verildikten sonra enter tuşuna basılır.
Bir pencerenin taşınması ( yerinin değiştirilmesi ) için pencere Ekranı kaplamış durumda olmamalıdır. Kullanılabilecek yöntemler şunlardır:
1. Pencere başlık çubuğu üzerine gelindiğinde fare ( imleç ) dört uçlu ok halini alacaktır.Bu durumda iken Fare sol tuşuna basılı tutulup sürüklenmelidir.
2. Denetim düğmesi seçilerek ( Alt + Space ) çıkan denetim menüsünde boyut seçeneği seçilerek klavyeden yön tuşları yardımıyla yeni boyut verildikten sonra enter tuşuna basılır. 3. Pencerenin başlık çubuğu sağ tıklanarak çıkan denetim menüsünde boyut seçeneği seçilerek klavyeden yön tuşları yardımıyla yeni boyut verildikten sonra enter tuşuna basılır. 4.
Pencerenin görev çubuğunda bulunan ismi üzerinde sağ tıklanarak çıkan denetim menüsünde boyut seçeneği seçilerek klavyeden yön tuşları yardımıyla yeni boyut verildikten sonra enter tuşuna basılır.
Açık olan bir pencereyi kapatabilmek için şu yöntemlerden bir tanesi kullanılabilir.
1. Başlık çubuğunun en sağındaki Kapat düğmesi 2. Pencere aktif durumdayken Alt + F4 kısa yol tuşu 25
3. Denetim düğmesi seçilerek ( Alt + Space ) çıkan denetim menüsünde kapat seçeneği 4.
Pencerenin başlık çubuğu sağ tıklanarak çıkan denetim menüsünde kapat seçeneği 5.
Pencerenin görev çubuğunda bulunan ismi üzerinde sağ tıklanarak çıkan denetim menüsünde kapat seçeneği 6. Pencerenin dosya menüsü kapat seçeneği Bir pencereyi simge durumuna küçültmek ( Minimize etmek ) yani görev çubuğuna indirmek için şu yöntemlerden bir tanesi kullanılabilir:
1. Başlık çubuğunun sağındaki Simge durumuna küçült düğmesi 2.
Denetim düğmesi seçilerek ( Alt + Space ) çıkan denetim menüsünde simge durumuna küçült seçeneği. 3. Pencerenin başlık çubuğu sağ tıklanarak çıkan denetim menüsünde simge durumuna küçült seçeneği. 4.
Pencerenin görev çubuğunda bulunan ismi üzerinde sağ tıklanarak çıkan denetim menüsünde simge durumuna küçült seçeneği.
Bir pencerenin ekranı kaplaması yada önceki boyutuna dönmesi için kullanılacak yöntemler şunlardır: 1.
Başlık çubuğunun sağındaki Ekranı kapla yada önceki boyut düğmesi . Pencere ekranı kaplamış durumda ise buradaki düğme “Önceki Boyut” , ekranı kaplamış durumda değilse “Ekranı Kapla” düğmesi olacaktır
Ekranı Kapla
Önceki Boyut
2. Denetim düğmesi seçilerek ( Alt + Space ) çıkan denetim menüsünde ekranı kapla veya önceki boyut seçeneği. 3. Pencerenin başlık çubuğu sağ tıklanarak çıkan denetim menüsünde ekranı kapla veya önceki boyut seçeneği. 4.
Pencerenin görev çubuğunda bulunan ismi üzerinde sağ tıklanarak çıkan denetim menüsünde ekranı kapla veya önceki boyut seçeneği. Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|