MergedFile

1.10.    Tamamlanmış  elmi–tədqiqat  işlərin  nəticələrinin  tətbiqi  və 
səmərəliyi
 
Tətbiq prosesi 
 
 
Elmi–tədqiqat işlərinin  praktikaya  tətbiqi  aparılan araşdırma  prosesinin 
son mərhələsi hesab olunur. Tətbiq prosesi mütərəqqi ideyalar, ixtiralar və 
innovasiyaların  praktiki  istifadəsi  zamanı  əldə  olunan  uğurla  ölçülür. 
İ
nnovativ ideyaların tətbiqi mövcud istehsalın yenidən qurulması, işçilərin 
ixtisaslaşma  dərəcəsinin  artırılması,    həmçinin  yeni  kapitalın  ayrılmasını 
tələb  edir.  Digər  tərəfdən  aparılacaq  eyniliklərin  gözlənilən  nəticəni 
verməsi, istehsalın effektivliyinin artırılması müəyyən risklərlə bağlıdır [3, 
22,  23].
 
Azad  bazar  şəraitində  elmi–tədqiqat  işlərinin  tətbiqi  müəyyən 
dərəcədə  bazarda  hökm  sürən  rəqabətlə  tənzimlənir.  Mütərəqqi  texnolo-
giyaların tətbiqi və məhsulların istehsalı ilə məşğul olan müəssisələr daimi 
öz  imkanlarını  elmin  aktual  səviyyəsinə  uyğun  gələn  texnologiyalar  ilə 
müqaysə  edir  və  bunun  sayəsində  innovasiyaya  olan  tələbatını  qiymət-
ləndirir.  Nisbətən  kiçik,  böyük  tədqiqatçı  kollektivə  malik  olmayan 
müəssisələr  elmi–tədqiqat  mərkəzləri  (ali  məktəblər,  xüsusi  tədqiqat 

---

Tədqiqat işlərinin fəlsəfəsi 
 
 
  45 
institutları, laboratoriyalar) ilə birgə işləməyə üstünlük verir. Bu onlara qısa 
zamanda  arzulanan  həllərin  əldə  olunmasına  geniş  imkanlar  açır.  Birgə 
qazanılmış  tədqiqat  nəticələrinin  praktiki  tətbiqi  müəssisədə  baş  versə  də, 
onun  elmi  özəyi  elm  mərkəzlərində  cəmlənmiş  qalır  və  növbəti  tədqi-
qatçilar üçün baza rolunu oynayır.  
Elmi–tədqiqat  prosesində  araşdırmalar  nə  qədər  dəqiq  aparılsa  da,  
burada işin gedişatına təsir edən bütün amillər nəzərə alına bilinmir. Çünki, 
prosesə  onun  dayanıqlığından  asılı  olaraq  müəyyən  sayda  təsadüfi  amillər 
təsir  edir.  Ona  görə  də,  ilkin  tətbiq  çox  zaman  sınaq  xarakteri  daşıyır. 
Burada elmi–tədqiqatlar nəticəsində əldə olunmuş biliklər praktiki şəraitdə 
ilkin olaraq yoxlanılır, tamamlanır və bundan sonra geniş tətbiqə, istifadayə  
yol  açılır.  İstehsal  sınağı  başa  çatdıqdan  sonra  yeni  materialların, 
konstruksiyaların,  təkliflərin  və  metodikaların  tətbiqini  artıq  istehsalçı  öz 
üzərinə  götürür  və  bu  işi  sərbəst  şəkildə  həyata  keçirir.  İkinci  mərhələdə 
elmi–tədqiqat mərkəzləri yalnız məsləhətçi rolunda iştirak edir.  
Tədqiqat  işlərin  nəticələrinin  istehsala  tətbiqindən  sonra  sənədləşdirmə 
aparılır.  Sənədlərə  izahatnamə,  tətbiq  aktı,  istismar  sınağının  nəticələri, 
iqtisadi  səmərəliyin  hesabatı,  yenilik  sayəsində  maya  dəyərinin  aşağı 
düşməsi  haqqında  hesabat,  digər  təşkilatların  yeniliyin  işlənməsində  və 
tətbiqindəki payı və s. daxildirlər. 
Elmi nəticələrin istehsalata tətbiqi üçün əlavə xərclər nəzərdə tutulur və 
çox zaman bunu müəssisələr maraqlı tərəf kimi öz üzərinə götürürlər. 
S