1 – mа’ruzа. Elektr o’lchash usullari va asboblari bo’yicha umumiy ma’lumotlar. Rеjа


-ma’ruza. Elеktr kаttаliklаrini kоmpеnsаtsiоn usuldа o‘lchаsh



Yüklə 1,42 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə107/126
tarix02.01.2022
ölçüsü1,42 Mb.
#36994
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   126
elektr olchash usullari va asboblari fanining xalq xojaligi fan texnika rivojidagi roli ahamiyati.

16-ma’ruza. Elеktr kаttаliklаrini kоmpеnsаtsiоn usuldа o‘lchаsh

 

Rеjа:

      1. O‘zgаrmаs tоk pоtеnsiоmеtrini tuzilishi vа ish prinsipi. 

                2. O‘zgаrmаs tоk pоtеnsiоmеtri  yordаmidа tоk,  kuchlаnish, qаrshilik  vа  

h.k. lаrni o‘lchаsh. 

                3.  O‘zgаruvchаn  tоk  pоtеnsiоmеtri  (to‘g‘ri  –  burchаk  kоrdinаt  tizimli) 

ning ish prinsipi, xususiyatlаri. 

 

Tаyanch  s



o‘zlаr:  kоmpеnsаtsiоn  usul,  ish  tоki  zаnjiri,  vibrаtsiоn 

gаl’vаnоmеtr, to‘g‘ri-burchаk kооrdinаtli, qutb-kооrdinаt tizimli. 

 

1.O’zgarmas tok potensiometrini tuzilishi va ish  prinsipi. 

 

O’zgarmas tok potensiometlari yordamida noma’lum  kuchlanish, EYK, tok 



va elektr qarshiliklarni o’lchash  hamda  namunaviy asboblar ampermetr,  vol’tmetr 

va  vattmetrlarni    tekshirish  uchun  qo’llaniladi.  16.1  -rasmda  qo’l  bilan 

muvozanatlanuvchi o’zgarmas tok potensiometrining sxemasi keltirilgan.  

 

16.1 – rasm. 

 

Sxemadagi  belgilar:E



n

-normal  element  EYK  i  ;  R



n 

–  namunaviy  qarshilik; 



R

k

-  qiymati  aniq  kompensatsiyalovchi  qarshilik;    R



b

-  ish  tokini  o’rnatishi  uchun 

ishlatiladigan qarshilik; 

YoB- yordamchi batareya; E

x

– noma’lum EYK;  

O’zgarmas  tok  potensiometrining  ish    prinsipi  o’lchanadigan  kattalikni  (U

x, 

E

x

,

 

I

x

,

 

R

x

) aniq kuchlanish (kompensatsiyalovchi) bilan o’zaro muvozanatlashuviga 

asoslanadi. 

Potensiometr  yordamida  noma’lum  EYK  ni  o’lchash  jarayoni  2  qismdan 

iborat bo’ladi: 

1.Har  xil  potensiometr  turi  uchun  aniq  qiymatga  ega  bo’lgan  ish  toki  I



u 

ni 


o’rnatish; 

2. Noma’lum EYK E



x

 ni o’lchash; 

Ish tokini o’rnatish uchun ulagich K “1” holatga qo’yiladi va R

b

 qarshiligini 

o’zgartirib  galvanometr  ko’rsatgichini  nolga  keltiriladi.  Bunda  E

n

=I

i

R

n 

ga  ish  toki 

esa, I

u

=E

n

/R

n

 teng bo’ladi. 




So’ngra  ulagich  K  “2”  holatga  qo’yiladi  va  R

k

  qarshilikning  dastagi  D  ni 

surib U

k 

ni E



x 

ga tenglashtiriladi, yani bu holda ham galvanometr ko’rsatgichi nolga 

keltiriladi. 

E

x

=U

k

=I

i

 R

O’zgarmas tok potensiometri  E



n 

ni yuqori aniqlik bilan o’lchaydi.Bu aniqlik 

normal  element    EYK  qiymatining  aniqligi  va  namunaviy  qarshilik  R

qiymatlarining aniqligiga bog‘liq. Potensiometrda  ish tokini aniq o’rnatishi  va  uni 

o’lchash  davomida  o’zgarmas  bo’lishi  normal  element  bilan  ta’minlanadi.  Uning 

aniqlik  klassi  0,005  ga  teng.  R



n 

va  R


qarshiliklar  ham    juda  yuqori  aniqlik  

(xatoligi  0,01  %  dan  oshmaydi)  bilan  ishlanadi.  Natijada  potensiometrni  o’lchash 

xatoligi 0,02% dan katta bo’lmaydi. 

 O’zgarmas tok potensiometrlari ish toki zanjirining  qarshiligiga qarab, ikki 

guruhga bo’linadi: kichik qarshilikli yoki past omli va katta qarshilikli yoki  yuqori 

omli potensiometrlar. 

O’zgarmas  tok  potensiometrlarining  afzalliklari  quyidagilardan  iborat:  1. 

Yuqori  aniqlik;  2.  O’lchanayotgan  kuchlanish  manbasida  hech

 

qanday  quvvat 



sarflanmaydi. 


Yüklə 1,42 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   126




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin