S hiyy nin lkin S viyy si il Ba l Baza M lumatlar 8.4.3.1 Az rbaycanda s hiyy sisteminin t kili Müst qillik qazanark n Az rbaycana geni hat li v m rk zl
dirilmi Sema ko sistemi
miras qalm d r v onun bir çox sas xüsusiyy tl ri saxlan lmaqdad r. Sema ko sistemi h r
bir sosialist ölk sind h yata keçiril n bir modeldir. S hiyy ocaqlar dövl t m xsus idi v
s hiyy müt x ssisl ri Dövl t t r find n maliyy l
dirilirdi. Xidm tl r, ad t n, pulsuz idi,
lakin x st l rd n xahi olunurdu ki, d rman preparatlar kimi b zi xidm tl r gör ümumi
m bl
l ri öd sinl r. Sema ko sistemi s hiyy sistemind n h rt r fli istifad imkan t min
edirdi v ona gör d heç k s s hiyy d n k narda qalm rd . Sosialist rejiml ri da ld qdan
sonra is maliyy m nb l rinin çat mazl
x st l rin daha yüks k haqlar öd m sin
g tirib ç xard v art q onlar haqlar birba a xidm t göst r nl r öd m li oldular (Rainhorn,
1987-ci il).
S hiyy sisteminin strukturu yüks k s viyy d m rk zl
dirilmi dir v iyerarxiya prinsipi
üz rind qurulmu dur, s hiyy siyas tinin sas t
bbüsl ri il ba l ks r q rarlar is
dövl t s viyy sind verilir (
kil 8-12). S hiyy Nazirliyi (SN) s hiyy sisteminin idar
olunmas na gör r smi olaraq tam cavabdehlik da y r, lakin yerli s viyy d s hiyy
mü ssis l rin t sir etm k üçün imkanlar m hduddur. Çünki yerli s hiyy ocaqlar maddi
c h td n rayon s hiyy orqanlar ndan v ya nisb t n kiçik k nd xidm tl ri üçün k ndin
hakimiyy t orqanlar ndan as l d r. Rayon icra hakimiyy ti orqanlar v m rk zi rayon
x st xanas n n r hb rliyi rayon razisind ki s hiyy mü ssis l rin gör birba a inzibati
cavabdehlik da y rlar. H mçinin S hiyy Nazirliyinin tabeçiliyind n k nar çoxlu sayda
paralel s hiyy xidm ti göst rilir, onlar dig r nazirlikl r v ya dövl t mü ssis l rin tabedir
v tabe olduqlar qurumlar t r find n maliyy l
dirilir. Öz l sektor S hiyy Nazirliyi
t r find n lisenziyala d r l r, amma bu sektor tamamil müst qildir v öz l xidm tl rin
göst rilm si bu s hiyy sisteminin inki af etm kd olan bir xüsusiyy tidir (ÜST, 2010-cu il).
Son ill rd dövl t s hiyy x rcl rind mühüm art m olmas na baxmayaraq, Az rbaycan
üçün h l d h m mütl q r q ml rd , h m d ÜDM pay nda dövl t s hiyy x rcl rinin
nisb t n a a s viyy si s ciyy vidir. S hiyy nin maliyy l
dirilm sinin
sas a rl
s hiyy istifad çil rinin üz rin dü ür, 2007-ci ild na d öd nil n x rcl r ümumi s hiyy
x rcl rinin, t xmin n 62 %-ini t
kil edirdi (ÜST, 2009-cu il). Dövl tin s hiyy y ay rd
maliyy v saitl ri, sas n, hökum tin ümumi illik g lirl rind n ibar tdir ki, bura Dövl t Neft
Fondunun pulu da daxildir. S hiyy xidm ti istifad çil rinin dövl t mü ssis l rind r smi
öd ni etm sin 2008-ci ilin vv lin kimi icaz verilirdi, 2008-ci ild n bu t crüb öz qanuni
qüvv sini itirmi dir.
CQNKL Geni
l
ndir
ilm
si Lay
ih
si, Az
rba
y
can
traf mühit
v
s
o
sial sah
y
t
si
rin qi
y
m
tl
ndirilm
si
Son Variant
Sosial-iqtisadi ba
za
8-22