Axborot xavfsizligi tushunchasi va axborot xavfsizligini ta’minlash usullari

  Axborotning  himoyasi  deb,  boshqarish  va  ishlab  chiqarish  faoliyatining 

axborot  xavfsizligini  ta‟minlovchi  va  tashkilot  axborot  zahiralarining  yaxlitliligi, 

ishonchliligi, 

foydalanish  osonligi  va 

maxfiyligini 

ta‟minlovchi  qat`iy 

reglamentlangan dinamik texnologik jarayonga aytiladi. 

Axborotni himoyalashning maqsadlari quyidagilardan iborat: 

-  axborotning  kelishuvsiz  chiqib  ketishi,  o„g„irlanishi,  yo„qotilishi, 

o„zgartirilishi, soxtalashtirilishlarning oldini olish; 

- shaxs, jamiyat, davlat xavfsizliligiga bo„lgan xavf – xatarning oldini olish; 

-  axborotni  yo„q  qilish,  o„zgartirish,  soxtalashtirish,  nusxa  ko„chirish, 

to„siqlash bo„yicha ruxsat etilmagan harakatlarning oldini olish; 

-  hujjatlashtirilgan  axborotning  miqdori  sifatida  huquqiy  tartibini 

ta‟minlovchi,  axborot  zahirasi  va  axborot  tizimiga  har  qanday  noqonuniy 

aralashuvlarning oldini olish; 

-  axborot  tizimida  mavjud  bo„lgan  shaxsiy  ma‟lumotlarning  shaxsiy 

maxfiyligini 

va 

konfidensialligini 

saqlovchi 

fuqarolarning 

konstitutsion 

huquqlarini himoyalash; 

- 

davlat 

sirini, 

qonunchilikka 

mos 

hujjatlashtirilgan 

axborotning 

konfidensialligini saqlash; 

- axborot tizimlari, texnologiyalari va ularni ta‟minlovchi vositalarni yaratish, 

ishlab chiqish va qo„llashda sub`ektlarning huquqlarini ta‟minlash. 

Axborot  xavfsizligining  huquqiy  ta‟minoti  axborotni  himoyalash  tizimida 

bajarilishi  shart  bo„lgan  qonun  chiqarish  aktlar,  me‟yoriy-huquqiy  hujjatlar, 

qoidalar  yo„riqnomalar,  qo„llanmalar  majmui.  Hozirda  axborot  xavfsizligining 

huquqiy  ta‟minoti  masalasi ham  amaliy,   ham  qonunchilik  jihatidan  faol o„rganib 

chiqilmoqda. 

  Kompyuter 

jinoyatchiliklarini 

qilish 

instrumentlari 

sifatida 

telekommunikatsiya  va  hisoblash  texnikasi  vositalari,  dasturiy  ta‟minot  va 

intellektual  bilim  ishlatiladi.  Kompyuter  jinoyatchiliklarini  qilish  sohasi  sifatida 

nafaqat  kompyuterlar,  global  va  korporativ  tarmoqlar    (Internet),  balki  axborot 

texnologiyasining  zamonaviy,  yuqori  unumli  vositalari  hamda  axborotning  katta 

hajmi ishlanadigan, masalan, statistik va moliya institutlari tanlanadi.  

Shu sababli, har qanday tashkilot faoliyatini turli-tuman axborotni olish uchun 

qo„lda yoki  hisoblash texnikasi vositalari yordamida ishlash, axborotni tahlil qilish 

natijasida  qandaydir  muayyan  yechimlarni  olish  va  ularni  aloqa  kanallari  orqali 

uzatishsiz tasavvur etib bo„lmaydi. Kompyuterga ham tajovuz ob`ekti, ham tajovuz 

qiluvchi instrument sifatida qarash mumkin.  

  Agar  axborotning  o„g„irlanishi  moddiy  va  ma‟naviy  boyliklarning 

yo„qotilishi bilan bog„liq bo„lsa, bu fakt jinoyat sifatida baholanadi. Shuningdek, 

agar ushbu fakt bilan milliy xavfsizlik, mualliflik manfaatlari bog„liq bo„lsa, jinoiy 

javobgarlik  O‟zbekiston  Respublikasi  qonunlarida  bevosita  ko„zda  tutilgan.  Har 

---

3 

 

qanday  davlatda  axborot  xavfsizligining  huquqiy  ta‟minoti  xalqaro  va  milliy 

huquqiy me‟yorlarni o„z ichiga oladi. 

Axborot xavfsizligini ta‟minlashning huquqiy me‟yorlari 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Axborotni himoyalash konsepsiyasi 

 

 

Konsepsiya–axborot  xavfsizligi  muammosiga  rasmiy  qabul  qilingan 

qarashlar  tizimi  va  uni  zamonaviy  tendensiyalarni  hisobga  olgan  holda  yechish 

yo„llari. 

 

Konsepsiyada  ifodalangan  maqsadlar,  masalalar  va  ularni  bo„lishi  mumkin 

bo„lgan  yechish  yo„llari  asosida  axborot  xavfsizligini  ta‟minlashning  muayyan 

rejalari shakllantiriladi. 

 

Konsepsiyani ishlab chiqishni uch bosqichda amalga oshirish tavsiya etiladi.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Xavfsizlikning huquqiy 

ta‟minoti 

Xalqaro huquqiy 

me‟yorlar 

Milliy huquqiy 

me‟yorlar 

 

Bitimlar 

Shartnomalar 

Litsenziyalar 

Patentlar 

Mualliflik 

huquqlari 

Konstitutsiya 

Farmonlar 

Kodekslar 

Yo`riqnomalar 

Amal qilinadigan 

hujjatlar 

Me‟yoriy aktlar 

---

4 

 

 

Axborot himoyasi konsepsiyasini ishlab chiqish bosqichlari 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Birinchi  bosqichda  himoyaning  maqsadli  ko„rsatmasi,  ya‟ni  qanday  real 

boyliklar, ishlab chiqarish jarayonlari, dasturlar, ma‟lumotlar bazasi himoyalanishi 

zarurligi  aniqlanishi  shart.  Ushbu  bosqichda  himoyalanuvchi  alohida  ob`ektlarni 

ahamiyati bo„yicha tabaqalashtirish maqsadga muvofiq hisoblanadi. 

 

Ikkinchi    bosqichda  himoyalanuvchi  ob`ektga  nisbatan  bo„lishi  mumkin 

bo„lgan  jinoiy  harakatlar  tahlil  qilinishi  lozim.  Iqtisodiy  josuslik,  terrorizm, 

sabotaj,  buzish  orqali  o„g„irlash  kabi      keng  tarqalgan  jinoyatchiliklarning    real   

xavf-xatarlik  darajasini  aniqlash  muhim  hisoblanadi.  So„ngra,  niyati  buzuq 

odamlarning  himoyaga  muhtoj  asosiy  ob`ektlarga  nisbatan  harakatlarining 

ehtimolligini tahlil qilish lozim.  

 

Uchinchi  bosqichning  bosh  masalasi  –  vaziyatni,  xususan  o„ziga  xos 

mahalliy  sharoitni,  ishlab  chiqarish  jarayonlarini,  o„rnatib  qo„yilgan  himoyaning 

texnik vositalarini tahlil qilishdan iborat.