T. C. Okan üNĠversġtesġ sosyal bġLĠmler enstġTÜSÜ

4.7.  ETKĠN BĠR ĠÇ KONTROL SĠSTEMĠNĠN 
OLUġTURULMASI 
Etkili ve iyi işleyen bir etkin iç kontrol sisteminin oluşabilmesi için öncelikle  yönetim 
desteği  alınmalı  ardından  da  görevlerin  ayrılığı  anlayışı  benimsenmelidir.  Fakat  maliyet 
analizi  kısa  sürede  yapılabilirken  fayda  analizinin  yapılabilmesi  için  daha  uzun  bir  süreç 
gerekmektedir.  Bundan  dolayı  maliyet-fayda  ilişkisinin  değerlendirilmesi  ancak 
sermayedarın tahmini doğrultusunda olabilmektedir.  
Sermayedarın fiili olarak ya da yoğun bir şekilde icranın içinde bulunması, “müteşebbis 
yönetici”  kavramını  ortaya  çıkarır.  Bu  ise  profesyonel  bir  kadro  oluşturup  destekleme 
planını engelleyen bir durumdur. Bu destek olmadığında iyi bir iç kontrol sistemi kurmak 
zordur.  Bu  nedenle  ilk  nokta  alınması  gereken  yönetici  desteği  olmaktadır.  Bu  desteğin 
sağlanması için ise müteşebbis kişinin iç kontrol sistemi konusunda ikna edilmesi ve bunu 
benimsemesi sağlanmalıdır (Dabbaoglu, 2010:112). 
Bir  iç  kontrol  sisteminin  ne  denli  verimli  olduğu  beş  temel  faktörle  belirlenmektedir. 
Bunlar; kontrol çevresi, izleme, risk değerlemesi, bilgi ve iletişim, kontrol eylemleridir. Bir 
iç  kontrolün  verimli  ve  etkili  sayılabilmesi  için  bu  unsurların  tatmin  edici  düzeyde  iyi 
olması gerekmektedir (Yılancı, 2003: 52). 
Diğer  yandan  etkili bir iç kontrol sisteminin oluşturulmasında dikkat edilmesi gereken 
temel ilkeler vardır. Bunlar (Güredin, 2010:176-178): 
• 
Görevlerin ayrılığı, 
• 
Kıymet hareketlerinin yetkilendirilmesi, 
• 
Standartlara uygun belgeleme ve kayıt düzeni, 
• 
Verilerin fiziki olarak korunabilmesi,  
• 
Bağımsız mutabakatlar yapabilme ilkeleridir. 

---

67 
 
İşletmelerde  iç  kontrol  sistemi  (İKS)  hata  ve  hileleri  engelleyecek  nitelikte 
oluşturulmalıdır.  Bununla  birlikte  değişen  şartlara  göre,  zaman  içinde  etkinliğini 
yitirmesine müsaade edilmemelidir (Dodi, 2009: 186). 
Bir işletmenin iç kontrol sisteminin yapısı şu özellikleri taşımalıdır (Kaval, 2008: 22); 
• 
İşletmenin ne derece büyük olduğundan (çalışan sayısı, satış tutarı, üretimden satışa 
kadar uzayan süreçler…), 
• 
İşletmenin mülki ve hukuki yapısı, 
• 
Hizmet verdiği sektör ve bu sektörün sorunlarından, 
• 
Kullanılmakta  olan  bilgi  sistemleri,  verilerin  düzenlenmesi  ve  korunmasındaki 
olanaklardan,  
• 
Yasal düzenlemelerden, 
• 
İnsanların yanlış hareketlerinden, 
• 
Karmaşık ve tahmin edilemeyen işlem türlerinin doğmasından, 
• 
İşletme yönetiminin gereken önemi vermemesinden, 
• 
Kontrol ile görevli çalışanların işlerini aksatmalarından, 
• 
İşletme ortamının değişen şartlara uyum gösterememesinden, 
• 
Maliyet-fayda analizi sonuçlarından etkilenebilmektedir.  
Diğer  yandan  iç  kontrol  sistemini  kısıtlayıcı  unsurlar  vardır  ve  bu  unsurların  başında 
insan  faktörü  gelmektedir.  Çoğu  zaman  hata,  dikkatsizlik,  yorgunluk  gibi  sebeplerden 
dolayı kontrollerin etkinliği zayıf kalmış olabilmektedir. Ayrıca personelin bilinçli şekilde 
oluşturduğu  hata  ve  yolsuzluk  amacı  güden  tuzaklar  da  sistemin  güvenirliğini  bozan 
etmenlerdendir. Bu sebeplerle, iç kontrol sistemi kurulurken bu sistemin dinamik bir yapı 
içerisinde faaliyet göstereceği unutulmamalıdır.