fikrini o‗rganish mumkin bo‗ladi. Unga kiritilgan savollar, ulardan kutiladigan javoblar
(yopiq anketa), yoki erkin o‗z fikrini bayon etish imkoniyatini beruvchi (ochiq anketa)
so‗rovnomalar aniq va ravon tilda javob beruvchilar tushunish darajasiga monand
So‗roqning ham erkin va standartlashtirilgan shakllari mavjud bo‗lib, birinchisida
oldindan nimalar so‗ralishi qat‘iy belgilab olinmaydi, ikkinchi shaklida esa, xattoki,
komp‘yuterda dasturi ishlab chiqilib, minglab odamlarda bir xil talablar doirasida so‗roq
Bu metodlarni qo‗llashni qator metodologik qiyinchiliklari mavjud, chunki, bu
yerda doim shaxslararo o‗zaro munosabatlar, o‗zaro ta‘sir shakllari mavjud bo‗lib,
tadqiqotchining sub‘ektiv munosabatlarini ham inkor qilib bo‗lmaydi. Tadqiqot
mobaynida shaxslararo idrok va sub‘ektiv bir-birini tushunishga qaratilgan barcha
qonuniyatlar ishlaydi. Shunga qaramay, juda ko‗p ijtimoiy psixologik ma‘lumotlarni
to‗plashda so‗roq metodlari eng qulay usullar sifatida ishlatib kelinmokda.
Shunday qilib, so‗roq metodlari tadqiqotchi bilan tekshiriluvchining bevosita
(suhbat, intervyu) yoki bilvosita (anketa) muloqoti tufayli birlamchi ma‘lumotlar to‗plash
usulidir. Odamlar tilidan yozma yoki og‗zaki tarzda olingan fikrlar ma‘lumotlarning
manbai bo‗lib xizmat qiladi. Eng yaxshi suhbat yoki intervyu bu bevosita, erkin fikr
almashinuvi sharoitida o‗zaro fikr almashinuviga qaratilgan muloqotdir. Chunki
suhbatdan farqli, intervyu aniq muammo doirasida, qatiy bir yo‗nalishda olib boriladi.
Intervyu oluvchi suhbatdoshga nisbatan neytral mavqeda bo‗lib, uning fikrlashiga xalaqit
bermasligi, ayniqsa, unga taz‘yiq o‗tkazmasligi lozim. Intervyu jarayonining samarali
kechishi uchun suhbatdoshda o‗ziga nisbatan ijobiy munosabat shakllantirib, birinchi
so‗zlarni aniq, ravon, ifodali bayon qilish muhimdir.
Intervyu o‗tkazishga odam maxsus ravishda tayyorgarlik ko‗rishi kerak, chunki u
odamdan qator muhim sifatlarning bo‗lishini talab qiladi. Shuning uchun ham ijtimoiy
psixologiyada "rolli o‗yinlar" metodi yordamida psixolog yoki sotsiologlar maxsus
tayyorgarlik kursidan o‗tadilar.
Dostları ilə paylaş: