Dərs vəsaiti II hissə Ai3rhaycan Respublikası Təhsil

§ 9. Müəssisənin balansına əlavə adlı 
hesabat forması və oniın ınəzmıınıı 
Müəssisənin balansına əlavə adlı illik mühasibat hesabatı - 5 aylı 
forma 9 bölmədən ibarətdir. Həmin bölmələr aşağıdakılardan larətdir: 
1.  Müəssisənin xüsusi kapitalı və fondlarının hərəkəti 
23.1 

---

2.  Borc vəsaitlərinin hərəkəti 
3.  Debitor və kreditor borcları 
4.  Qeyri-maddi aktivlərin tərkibi 
5.  Əsas vəsaitlərin hərəkəti 
6.  Maliyyə qoyuluşları 
7.  Sosial göstəricilər 
8.  Uzunmüddətli 
investisiya  və  maliyyə  qoyuluşlarının 
maliyyələşdirilməsi üzrə vəsaitlərin hərəkəti 
9.  Balansarxası  hesablarda  uçota  alınan  qiymətlilər  haqqında 
arayış 
Birinci  «Müəssisənin  xüsusi  kapitalı  və  fondlarının  hərəkəti» 
bölməsində  təsis  sənədlərinə  müvafiq  olaraq  yaradılan  ehtiyat 
fondunun  və  müəssisənin  digər  fondlarının,  habelə  məqsədli 
maliyyələşmələrin və daxil olmaların hərəkəti əks etdirilir. 
«Ehtiyat fondu» 
maddəsində təsis 
sənədlərinə və 
qanunvericiliyə  müvafiq  olaraq  müəssisədə  yaradılan  ehtiyat  fondu 
vəsaitlərin hərəkəti göstərilir. Bu zaman səhmdar cəmiyyətləri və xarici 
investisiya  qoyulan  müəssisələr  qanunvericiliyə  müvafiq  olaraq 
göstərilən  fonda  ayırmanı  büdcə  ilə  hesablaşmalara  qədər  apara 
bilərlər. 
«Yığım  fondları»  və  «İstehlak  fondları»  maddələri  üzrə 
müəssisənin  sərəncamında  qalan  mənfəət  hesabına,  təsis  sənədlərinə 
müvafiq  olaraq  müəssisə  tərəfindən  yaradılan  yığım  və  istehlak 
fondları göstərilir. 
Əvəzsiz  olaraq  başqa  müəssisələrdən  və  fiziki  şəxslərdən 
müəssisə tərəfindən alınmış əmlakın (88 saylı hesabın «Əvəzsiz olaraq 
alınmış qiymətlilər» subhesabında uçota alınan) hərəkəti ayrıca uçota 
alınır. 
Müəssisə  89  saylı  hesabda  ayrıca  subhesabda  uçota  alınan  əsas 
fondların tamamilə bərpasına amortizasiya ayınnalarınm hesablanmış 
indeksasiyası  göstərilir.  İndeksləşdirilmiş  amortizasiya  ayırmalarının 
ehtiyatlandırılmış 
vəsaitləri 
kapital 
qoyuluşlarının 
maliyyələşdirilməsinə  istifadə  edilən  hallarda  89  saylı  hesabın 
yuxarıda  qeyd  olunan  subhesabınm  debeti  üzrə  və  kapital 
qoyuluşlarının maliyyələşdirilməsi üçün müəssisədə yaradılan yığım 
234 

---

fondunun  uçotu  üzrə  88  saylı  hesabın  subhesabımn  kreditinə  yazılış 
aparılır. 
Əgər  müəssisə  indeksləşdirilmiş  amortizasiya  ayınnalannın 
ehtiyatlandırılmış  mö\-cud  olan  azad  vəsaitlərini  xüsusi  dövriyyə 
vəsaitlərinin  nonnatixinin  artmasına  yönəltməyi  məqsədəuyğun  hesab 
edirsə, onda mühasibat uçotunda hu əməliyyat 88 saylı hesabın «Xüsusi 
dövriyyə vəsaillərinin tamamlanması fondu» subhesabımn krediti üzrə 
oxşar cpıydada əks etdirilir. 
«Büdcədən məqsədli maliyyələşmə» və «Sahələr və sahələr arası 
fondlardan  məqsədli  maliyyələşmə»  maddələrinə  müəssisə  tərəfindən 
büdcədən,  sahələr  və  sahələr  arası  fondlardan  kapital  qoyuluşunun, 
elmi-tədqiqat  işlərinin,  konversiya  (dövlət  istiqrazı  şərtlərinin 
dəyişməsi)  üzrə  zərərlərin  örtülməsinə  və  digər  ehtiyacların 
maliyyələşdirilməsinə vəsaitlərin hərəkəti göstərilir, onların uçotu da 96 
«Məqsədli maliyyələşmələr və daxil olmalar» hesabında aparılır. 
Alınmış 
məbləğlərin 
açıqlanması 
onların 
istifadəsinin 
istiqamətləri üzrə I I 0-120-ci sətrlərdə əks etdirilir. 
Bu  arayışla  əlaqədar  müəssisələr  Maliyyə  Nazirliyinin  ayrıca 
göstərişi ilə müəyyən edilən formalar üzrə vəsaitlərin sərf edilməsinin 
açıqlanması haqqında hesabat məlumatları təqdim etməlidirlər. 
070-ci  sətrdə  müəssisə  başqa  maddələr  üzrə  yada  salınmayan 
məqsədli daxil olmalar əks etdirilir.