Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti
Rəqslərin tezlik və fazaya görə modullaşması
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.1. Rəqslərin tezlik və fazaya görə modullaşması Rəqslərin tezlik modullaşmasında (TM) və faza modullaşmasında (FM) u Ω (t)
idarəedici (modullaşdırıcı) alçaqtezlikli siqnala uyğun olaraq yüksəktezlikli daşıyıcı rəqslərin amplitudu yox, onların tezliyi və fazası dəyişir. Sadəlik üçün modullaşdırıcı siqnalı u
qiyməti üçün yazmaq olar: 𝜔(𝑡) = 𝜔 + 𝑘𝑈 𝑚 cosΩ𝑡 = 𝜔 + ∆𝜔 𝑑𝑒𝑣 cosΩ𝑡 (2.1.1) Burada ω–daşıyıcı rəqslərin tezliyi, k–mütənasiblik əmsalı, ∆ω dev
= kU m – tezliyin TM-dən əvvəlki qiymətinə nəzərən maksimal dəyişməsidir və modullaşdırıcı siqnalın amplitudu ilə mütənasibdir. Buna tezlik deviasiyası deyilir. Rəqslərin fazaya görə modullaşmasında isə modullaşdırıcı siqnala uyğun rəqslərin fazası dəyişir:
𝜑(𝑡) = 𝜑
0 + ∆𝜑𝑐𝑜𝑠Ω𝑡 (2.1.2) burada φ 0 –başlanğıc fazadır. ∆φ faza d e v i a s i y a s ı adlanır. Bu ifadələrdən görünür ki, rəqslərin tezliyi dəyişdikdə onların fazası da dəyişir və əksinə, fazası dəyişdikdə tezliyi dəyişir. Buna görə də TM və FM-ə çox vaxt b u c a q m o d u l l a ş m a s ı (BM) deyirlər. Tezlik deviasiyasının modullaşdırıcı rəqslərin tezliyinə nisbəti bucaq modullaşma indeksi adlanır: M=∆φ- yə bərabərdir. Modullaşma indeksinin böyük qiymətlərində TM-rəqslərin spektrində informasiya daşiyan yan tezliklərin amplitudları daşıyıcı tezlikli rəqslərin amplitud qiymətlərindən böyük də ola bilər. Bu isə radiosiqnalların daşıdığı enerjinin çox hissəsinin bu yan tezliklərdə toplanması deməkdir. Deməli, rəqslərin TM- modullaşması onların AM-modullaşmasına nəzərən energetik cəhətdən daha əlverişlidir.
19
Şəkil 2.1.1. Müxtəlif modullaşma indekslərində bucağa görə modullamış siqnalların spektri. Şəkil 2.1.1-də müxtəlif modullaşma indekslərində BM- siqnalların spektrləri göstərilmişdir. Göründüyü kimi, BM-siqnalın spektri AM-siqnalın spektrindən mürəkkəbdir və onun spektri bir- birindən Ω qədər fərqlənən çoxlu sayda harmonikalardan təşkil olunmuşdur. Yan tezlikli harmonikaların amplitudları, n harmonikaların nömrəsi artdıqca azalır. M>1 olduqda spektral eni 2∆ω = 2MΩ olur. Bucaq modullaşma indeksinin kiçik qiymətlərində isə AM-siqnallarda olduğu kimi, spektral en 2Ω-ya yaxınlaşır. TM və FM-siqnallar arasındakı fərq, modullaşma müxtəliftezlikli siqnallarla aparıldıqda, aydın görünür. FM-siqnallarda modullaşma indeksi modullaşdırıcı siqnalın tezliyindən asılı olmur və bina görə də spektrin ω+nΩ tezlikli toplananlarının amplitudları istənilən Ω-da dəyişməz qalır. TM-siqnallarda modullaşma indeksi Ω tezliyi ilə tərs mütənasib olduğundan ω±nΩ tezlikli toplananların amplitudları Ω artdıqca azalır. TM-siqnalın spektral eni FM-siqnalın spektral enindən kiçikdir. Sadə hallarda siqnalların tezliyə görə modullaşmasını daşıyıcı tezlikli rəqslər generatorunun LC konturuna daxil edilmiş varikapın köməyi ilə həyata keçirmək olar (şəkil 5.5). Məlum olduğu kimi, varikapın p–n keçidinin tutumu ona tətbiq olunmuş gərginlikdən asılıdır. Bu gərginliyin (baxılan halda modullaşdırıcı
20
alçaqtezlikli siqnalın) amplitudu dəyişdikcə, varikapın tutumu və buna uyğun olaraq generasiya olunan rəqslərin tezlikləri dəyişir.
Şəkil 2.1.2.Tezlik modulyatorunun sxemi
Şəkil 2.1.3 Tezliyə görə modullaşmış siqnal
|