Microsoft Word istehsal m?SR?FL?Rinin ucotu, T?Hlili v? Onun s?M?R?Liliyinin yuks?Ldilm?Si yollari docx

Texniki  hesablama  metodu.  Göstərilən  üsulun  mahiyyəti  norma  üzrə  və 

həqiqi  material  məsrəflərinin  müqayisə  edilməsindən  və  kənarlaşmaların  aşkar 

olunmasından  ibarətdir.  Bu  üsul  sənədləşdirmə  üsulunun  oxşarıdır  və  o, 

metallurgiya,  toxuculuq,  neft-kimya,  yeyinti  və  digər  sənaye  sahələrində  tətbiq 

edilir.  Məhsul  istehsalı  göstərilən  sahələrdə  ardıcıl  mərhələlərdən,  yaxud 

proseslərdən keçir. 

---

 

30 

 

İ

nventar üsulu əsasında hesabat dövrünün əvvəlində qalıq nəzərə alınmaqla 

materialların hesabat dövründə istehsala buraxılışı ilə inventarizasiya nəticəsində 

hesabat dövrünün sonuna müəyyən olunmuş qalıqları arasındakı fərq aşkar edilir. 

Göstərilən  üslda  əsasən  tikinti  materialları,  elektroenergetika,  kimya  sənayesi 

sahələrində, kənd təsərrüfatında, tikinti və s. sahələridə tətbiq edilir. Norma üzrə 

məsrəflər  isə  hazırlanmış  məmulatın  miqdarını  məsrəf  normasına  vurmaqla 

hesablanır. Hər iki göstərici müqayisə olunaraq kənarlaşmalar aşkar edilir. 

Material  sərfinin  uçotu  üzrə  ilkin  sənədlərdə  (limit-zabor  vərəqələrində, 

tələbnamələrdə və s.) istehsal məsərflərinin kodları göstərilir. Bu kodlar əsasında 

hər  ayın  sonunda  ilkin  sənədlərdə  olan  məlumatlar  qruplaşdırılır  və  xərc 

istiqamətləri  üzrə  material  sərfinin  bölüşdürülməsi  cədvəli,  yaxud  maşınqayırma 

tərtib  edilir.  İstehsala  buraxılmış  material  sərfi  202  “İstehsalat  məsrəfləri” 

hesabının debetində, 201 “Material ehtiyatları” hesabının kreditində əks etdirilir. 

İstehsala buraxılmış, lakin məhsulun hazırlanması üçün hələlik istifadə edilməmiş 

materialların  dəyəri  bir  qayda  olaraq  məhsulun  maya  dəyərinə  daxil  edilmir  və 

geri qaytarılmış kimi 201 №-li  hesabının debetində, 202 №-li  hesabın kreditində 

əks etdirilir. 

Respublikamızda  elə  müəssisələr,  təşkilatlar,  istehsalatlar  vardır  ki,  onlarda 

eyni materiallardan bir neçə növ məmulat hazırlanır və buna görə də sərf edilmiş 

materialların dəyəri həmin məmulat növləri, başqa sözlə, kalkulyasiya obyektləri 

arasında  bölüşdürülməlidir  və  bölgü  qeyri-müstəqim  qaydada  həyata 

keçirilməlidir.  Bu  zaman  aşağıdakı  üsullardan  normsativ;  əmsal;  məhsulun 

miqdarı  və  çəkisinə  mütənasib  bölgü  üsulunun  birindən  istifadə  edilir.  Həqiqi 

material sərfinin cəmi normativ sərfinin cəminə bölünür və alınan rəqəm (əmsal) 

hər bir məlumat üzrə normativ məsrəflərə vurularaq məmulatların həqiqi material 

məsrəfi müəyyənləşdirilir.  

Material  sərfinin  ayrı-ayrı  məmulatlar  arasında  normativ  üsulu  ilə 

bölüşdürülməsi aşağıdakı düsru əsasında da həyata keçirilə bilər: 

---

 

31 

 

i

i

i

i

f

i

Mns

Bm

Mns

Bm

M

Mfs

=

=

∑

 

Burada Mfs

i

 – i məmulatına həqiqi material sərfini; 

Bm – buraxılmış – məmulatın miqdarını; 

Mf – bütün məmulat buraxılışına həqiqi material sərfinin cəmini; 

Mns

i

- məmulatına normativ material sərfini ifadə edir. 

Ə