Atom tuzilishining modellari

---

Atom tuzilishining modellari  

            Birinchi  atom  modelini  nazariy 

yo’l  bilan  1904  yil  Тomson  kashf 

qildi.Uning  fikriga  asosan  atom  bir  tekis  musbat  zaryadlangan  shardan 

iborat 

bo’lib,  uning  ichida  elektronlar  harakat  qiladi  deyiladi.  Atomning 

bunday  modelini  magizli  keksga 

o’xshatish mumkin. Тomson hisoblariga 

asosan  bunday  atomning  radiusi  taxminan  10-8  sm    tartibida 

bo’lishi 

kerak. 

Тomson  modeliga  asosan  atomning  massasi  uning  butun  xajmi 

bo’ylab  joylashgan.  Atomning  atrofida  va  ichida  kuchli  elektr  maydoni 

yuzaga kelmaydi. 

            Rezerford modeli. Atomning planetar yadroviy modeli. 

Тomson modelini 

to’g’ri  —  noto’g’riligini  isbotlash  maqsadida  1911  yilda  E.Rezerford    —

zarrachalar    (ikki  marta  ionlashgan  gelliy  atomi)  bilan  yupqa  oltin 

plastinkasini  (folgani)  bombardimon  qiladi(10-rasm).Bunda    zarrachalar 

oltin  plastinkadan  turli  burchaklarda  sochiladi.  Sochilgan   

—  zarrachalar 

ichida 180

° ga sochilganlari ham bo’ladi  

---

Rezerford tajribasi 

 

 

 

 

 

 

 

---

  

• 1.  — zarrachalarni bunday   burchaklarga sochilishi uchun atom    

atrofida va asosan ichida kuchli elektr maydoni bo’lishi kerak; 

  2.  

— zarrachalarni     bunday     burchaklarga     sochilishi     

uchun atomning   massasi uning   xajmi   bo’ylab   tarqalgan   emas, 

balki  uning massasi  asosan  biror  bir  kichik xajmida to’plangan   

bo’lishi   kerak   va   bu  xajm   musbat   zaryadga   ega bo’lishi 

kerak. 

• Shu xulosalarga asoslanib Rezerford atomning planetar modelining 

kashf etdi va 

Тomson modeli noto’g’ri ekanligini isbot qildi(12-rasm). 

Bu modelga asosan atom markazida musbat yadro va bu yadroning 

atrofida, quyosh atrofidagi planetalar aylanishiga o’xshash, manfiy 

zaryadlangan elektronlar aylanadi

.  

             

Elektro

n 

Yadro 

+ 

- 

---

Bor postulatlari 

•

Birinchi postulati

: Elektronlar yadro atrofida ma’lum  statsionar orbitalarda 

aylanib, bu orbitalarga  uzlukli diskret   qiymatli energiyalar to’g’ri keladi. 

Elektron statsionar orbitalarda aylanganda, atom tashqariga energiya 

chiqarmaydi. Shuning uchun ham bu holat atomlarning statsionar holati 

deyiladi. 

•

Ikkinchi postulati: Elektronlar statsionar orbitalarda  uzlukli   (kvantlangan)  

•

impuls momentiga ega bo’ladi.                                             n=1,2,3,…   (1) 

•

bu formulada m0 - elektronning tinchikdagi massasi 

υ - uning tezligi, r - 

orbita radiusi,   h - 

plank doimiysi, n = 1,2,3,... butun sonlarga teng bo’ladi  

va orbitalar tartibini xarakterlaydi.  

•

Uchinchi postulati: Elektron bir statsionar orbitadan ikkinchi statsionar 

orbitaga o’tganda, atomda energiya nurlanib chiqadi, (elektron yuqori 

orbitadan quyi orbitaga o’tganda), yoki energiya yutiladi (elektron quyi 

orbitad

an, yuqori orbitaga o’tganda). Ajralgan yoki yutilgan energiya 

porsiyasi kvant-

foton ko’rinishida bo’lib, uning energiyasi: 

•

                                      h



  = E

m

- E

n

  

 

;

2

h

n

r

m

0





