Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm

«Obrazlı hafizə» testi
 
Bu test hafiz
əni öyrə
nm
ək üçün nə
z
ə
rd
ə
 
tutulmuşdur. Ondan daha çiox 
yuxarı  sinif  şagirdlərinin  peşəyönümündə,  peşə
  meyll
ərinin  öyrə
nilm
ə
sind
ə
 
istifad
ə
 olunur. Testin mahiyy
ə
ti ondan ibar
ətdir ki, sınanmış şə
xs
ə
 20 saniy
ə
 
müddə
tind
ə
  16  obraz  t
əsvir  olunmuş  aşağıdakı  cə
dv
əl  göstərilir.  Sınanıl
an 
şəxs  bu  obrazları  yadda saxlamalıdır.  Sınanılan  şəxs  mümükün  qə
d
ə
r  daha 
çox  obrazı  yadda  saxlamalı  və
 
xatırlamağa  çalışmalıdır.  O,  yadda  saxladığı 
obrazları sözlə
 ifad
ə
 ed
ə
 v
ə
 
ya çə
k
ə
 bil
ə
r.  
 
 
 
 
 
 
 
 
ġə
kil  28 
Testin  n
ə
tic
ə
l
ə
ri  qiym
ə
tl
ə
ndiril
ə
rk
ə
n  6  v
ə
 
ya  daha  çox  düzgün  yadda 
saxlanılmış obraz norma olaraq götürülür. 
 
Testd
ən qrup halında və
 f
ərdi iş prosesində
 istifad
ə
 etm
ə
k olar. 

 
123 
 
 3. 
Ümumi intellektual qabiliyyə
tl
ə
rin t
ə
dqiqi 
İntellekt 
- 
insanın malik olduğu ə
qli qabiliyy
ə
tl
ə
rin m
əcmuyudur. İnsanın 
i
ntellektual  inkişafında  iki  ə
sas  s
ə
viyy
ə
 
–
  t
ə
f
əkkür  və
 
nitq  xüsusi  olaraq 
f
ə
rql
əndirilir.  Bundan  başqa  intellektin  strukturuna  ə
yani  h
ə
r
ə
ki  v
ə
  yaxud 
praktik  v
ə
 
əyani  obrazlı  tə
f
əkkür  daxildir.  Ona  görə
  d
ə
 
insanın  tə
f
əkkürünün 
psixodiaq-
nostikasını  hə
yata  k
eçirə
rk
ə
n  t
ə
f
əkkürün  sözlü
-m
əntiqi  növü  ilə
 
yanaşı,  bu  iki  növünü  də
  qiym
ə
tl
ə
ndirm
ə
k  z
ə
ruridir.  Psixodiaqnostika 
t
əcrübə
sind
ə
 
insanın  bütövlükdə
  t
ə
f
əkkürünün  inkişaf  sə
viyy
əsini,  ayrı
-
ayrılıqda isə
 riyazi v
ə
 linqvistik t
ə
f
əkkürü qiymə
tl
ə
ndirm
ək üçün geniş 
istifad
ə
 
olunan  testl
ə
rd
ən  biri  Ayzenk  testidir.  Bu  test  metodikası  sizə
  m
ə
ntiqi 
düşünmə
k, 
ə
qld
ə
 
düzgün  və
 
sürə
tli  hesablamaq  qabiliyy
ə
tl
ərinin  inkişaf 
s
ə
viyy
əsini müə
yy
ə
n etm
ə
y
ə
 imkan ver
ə
c
ə
kdir.  
Qeyd etm
ək lazımdır ki, hal
-
hazırda tə
f
əkkürün psixodiaqnostikası üçün 
çoxsaylı metodlar mövcuddur. Onlardan bə
zil
əri kompleks xarakter daşıyır və
 
insanın  intellektinin  bütövlükdə
  qiym
ə
tl
ə
ndirilm
ə
sin
ə
 
yönəlmişdir.  Bunlar  bir 
qayda  olaraq 
ümumi  intellekt  testlə
ri 
adlanır  və
  t
ə
rkibind
ə
  insan 
t
ə
f
əkkürünün müxtə
lif n
övlə
rinin qiym
ə
tl
ə
ndirilm
ə
sin
ə
 
aid müxtə
lif m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
rin 
h
əlli  geniş  yer  tutur.  Belə
  testl
ə
r
ə
  Veksler  testini,  Ayzenk  testini,  Amthauer 
testini, 
əqli  inkişafın  mə
kt
əb  testini  (ƏİMT)  misal  göstə
rm
ək  olar.  İntellektin 
öyrə
nilm
ə
sin
ə
  aid  edil
ə
n  dig
ə
r  metodikala
r  xüsusi  metodikalar  olub, 
t
ə
f
əkkürün  ayrı
-
ayrı  növlərinin  öyrə
nilm
ə
sin
ə
  xidm
ə
t  edir.  Qeyd  etm
ə
k 
lazımdır  ki,  bu  metodikalar  vasitə
sil
ə
 
ə
ld
ə
  edil
ə
n  informasiyalar  h
ər  hansı 
adamın  intellektual  baxımdan  inkişaf  sə
viyy
əsini  heç  də
  tam 
ə
ks  etdir
ə
 
bilm
ə
z.  Onla
rın  nə
tic
ə
l
əri  yalnız  tə
f
əkkürün  ayrı
-
ayrı  növlərinin  inkişaf 
s
ə
viyy
əsini göstə
rir.  
Kompleks xarakterli testl
ər öz
-
özlüyündə
 
mürə
kk
ə
b v
ə
 
çox zə
hm
ə
t t
ə
l
ə
b 
ed
ə
n  testl
ə
rdir.  Onlara  daxil  edil
ən bütün  mə
s
ə
l
ə
l
ə
rin  h
ə
lli  v
ə
 
mövcud  bütün 
suallara cavabların alınması üçün adə
t
ən bir saatdan bir neçə
 saatad
ə
k vaxt 

 
124 
t
ə
l
ə
b  olunur.  B
ə
z
ə
n  bel
ə
  testl
ə
r  h
ə
cmc
ə
  el
ə
 
böyük  olur  ki,  onları  bütöv  bir 
kitabla müqayisə
 etm
ə
k olar (M
ə
s
ə
l
ə
n, Ayzenk testi) . 
Odur ki, biz b
ə
zi testl
ə
rd
ə
n fraqmentl
ə
r verm
ə
kl
ə
 kifay
ə
tl
ə
n
ə
c
ə
yik. Lakin 
veril
ə
c
ək  test  nümunə
l
ə
ri  el
ə
 
seçilmə
lidir  ki,onlar  t
ə
f
əkkürün  inkişaf 
s
ə
viyy
ə
sini praktik olaraq kifay
ə
t q
ə
d
ər düzgün qiymə
tl
ə
ndirm
ə
y
ə
 imkan verir.  
Bütövlükdə
  h
ə
min  testl
ə
rl
ə
 
tanış  olmaq  istə
y
ə
nl
ər  kitabın  sonunda 
tövsiyə
 
olunan siyahıdakı ə
d
ə
biyyatlardan faydalana bil
ə
rl
ə
r.  
―
M
əntiqi qanunauyğunluqlar‖ testi( Linnman testi) 
 
Metodika  sınanılan  şəxsin  qarşısına  yazılı  şə
kild
ə
 
ə
d
ə
dl
ər  sırası  olan  və
r
ə
q 
qoyulur.  O,  sıraları  tə
hlil  etm
ə
li  v
ə
 
onların  hə
r  birin
ə
 
aid  qanunauyğunluğu 
müə
yy
ə
n  etm
ə
li,  h
ər  bir  sıra
ya  iki 
ə
d
ə
d 
ə
lav
ə
  etm
ə
kl
ə
 
qanunauyğunluğu 
düzgün  tapdığını  sübut  etməlidir.  Tapşırığın  yerinə
  yetirilm
ə
sin
ə
  s
ə
rf  olunan 
v
ə
xt qeyd
ə
 
alınır. 
 
 
Ə
d
ədi sıralar:                                  Düzgün cavablar:
 
1) 2; 3; 4; 5; 6; 7 
 
 
 
8; 9 
2) 6; 9; 12; 15; 18; 21 
 
 
24; 27 
3) 1; 2; 4;8; 16; 32   
 
 
64; 128 
4) 4; 5; 8; 9; 12;13   
 
 
16; 17 
5) 19; 16; 14; 11; 9; 6 
 
           4; 1 
6) 29; 28; 26; 23; 19; 14   
 
8; 1 
7) 16; 7; 4; 2; 1; 0;5  
 
 
0;25; 0;125 
8) 1; 4; 9; 16; 25; 36 
 
 
49; 64 
9) 21; 18; 16; 15; 12; 10   
 
9; 6 
10) 3; 6; 8; 16; 18; 36 
 
 
38; 76 
Cavabların doğruluğunu və
 
sınanılan şə
xsd
ə
 m
ə
ntiqi t
ə
f
əkkürün inkişaf 
s
ə
viyy
ə
sini 
ə
d
ədi  sıraların  qarşısında  verilmiş  düzgün  cavablar  əsasında 
müə
yy
ə
n etm
ə
k olar.  
“Əqli nə
tic
ə
l
ə
rin m
əntiqiliyi”
  testi 

 
125 
Sınanılan  şə
xs
ə
 
aşağıdakı  mühakimə
l
ə
r  v
ə
 
onlardan  çıxarılan  ə
qli 
n
ə
tic
ə
l
ə
r ucadan oxunur. Bu n
ə
tic
ə
l
ə
rd
ə
n b
ə
zil
əri doğru, bə
zil
ə
ri is
ə
 
yanlışdır
. 
Sınanılan  şəxs  doğru  və
 
yanlış  ə
qli  n
ə
tic
ə
l
əri  müə
yy
ə
n  etm
ə
lidir.  H
ə
r  bir 
tapşırıq üzə
rind
ə
 fikirl
əşmək üçün 10 saniyə
 
vaxt ayrılır.
 
1. 
Bütün  metallar  elektrik  keçirir
.  Civ
ə
 
metaldır.  Demə
li,  civ
ə
  elektrik 
keçirir.
 
2. 
Bütün  ə
r
ə
bl
ər  qarayanızdır.  Əhməd  qarayanızdır.  Deməli,  Əhmə
d 
ə
r
ə
bdir. 
3.  B
əzi kapitalist ölkə
l
ə
ri NATO-
nun üzvüdür. Yaponiya kapitalist olkə
sidir. 
Dem
ə
li, yaponiya NATO-
nun üzvüdür. 
 
4. 
Bütün  Sovet  İttifaqı  Qə
hr
ə
m
anları    Lenin  ordeni  ilə
  t
əltif  edilmişlə
r. 
İvanov  Lenin  ordeni  ilə
  t
ə
ltif  olunub.  Dem
əli,  İvanov  Sovet  İttifaqı 
Q
ə
hr
əmanıdır. 
 
5.  D
ə
l
ə
duzluqla m
əşğul olan adamlar cinayə
t m
ə
suliyy
ə
tin
ə
 c
ə
lb edilirl
ə
r.  
     Abbasov d
ə
l
ə
duzluqla m
əşğul olmamışdır. Demə
li, Abbasov cinay
ə
t    
      m
ə
suliyy
ə
tin
ə
  c
ə
lb edilm
ə
y
ə
c
ə
k. 
6. 
Bütün ali mə
kt
ə
b  t
ə
l
ə
b
ə
l
ə
ri  m
əntiqi öyrə
nirl
ə
r.  Smirnov  M
əntiqi öyrə
nir. 
Dem
ə
li, Smirnov ali m
ə
kt
ə
b t
ə
l
ə
b
ə
sidir.  
7. 
İkinci  idarə
nin  b
əzi  işçiləri  hüquqşunasdır.  Fomin  hüquqşunasdır. 
Dem
ə
li, Fomin ikinci idar
ənin işçisidir. 
 
8. 
Bütün  Azə
rbaycan  v
ə
t
əndaşları  təhsil  hüququna  malikdir.  Kə
rimov 
Az
ə
rbaycan v
ə
t
əndaşıdır. Demə
li, K
ə
rimov t
əhsil hüququna mailikdir.
 
9. 
Bütün metallar əriyir. Qızıl metaldır. Deməli, qızıl ə
riyir. 
10.Yağış yağanda evlərin damı islanır. Evlərin damı islanmışdır. Demə
li,  
      
yağış yağır. 
 
11. 
Bütün kommunistlər müharibə
 
ə
leyhin
ə
 
çıxış edirlər. Cons müharibə
  
      
əleyhidarıdır. Demə
li, Cons kommunistdir.  
12. Konqonun bütün yerli ə
halisi z
ə
ncidir. M
ə
h
ə
mm
ə
d z
ə
ncidir. Dem
ə
li,  
      M
ə
h
ə
mm
ə
d Konqo v
ətandaşıdır. 
 

 
126 
13. Bütün III kurs tə
l
ə
b
ə
l
əri ƏMH normasının ikinci pillə
sinin normativl
ə
rini  
      
ödəmişlər. Akif ƏMH normasının II pillə
sinin normativl
ərini ödəmişdir.  
 
      Dem
ə
li, Akif III kurs t
ə
l
ə
b
ə
sidir. 
14. B
əzi kapitalıst ölkə
l
əri ―Ümumi bazar‖ təşkilatına daxildir. Türkiyə
  
      
kapitalist ölkə
sidir. Dem
əli, Türkiyə
 
―Ümumi bazar‖ ölkə
l
ə
ri t
əşkilatının 
 
      
üzvüdür.
 
 
N
ə
tic
ə
l
ərin işlə
nilm
ə
si v
ə
 t
ə
hlili 
1,8,9-
cu  mühakimə
l
ə
r
ə
  aid 
ə
qli  n
ə
tic
ə
l
ər  doğurur.  Digər  bütün  ə
qli 
n
ə
tic
ə
l
ə
rd
ə
 
yanlışlıqlar  vardır.  Nə
tic
ə
l
ə
ri  qiym
ə
tl
ə
ndirm
ək  üçün  aşağıdakı 
c
ə
dv
ə
ld
ə
n istifad
ə
 etm
ək lazımdır.
 
 
―Əqli nə
tic
ə
l
ə
rin m
əntiqiliyi‖ testinə
 
açar. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
M
əntiqi düşünmək bacarığının diaqnostik metodikasına aid mə
s
ə
l
ə
l
ə
r 
 
1. A  B-d
ə
n 6 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
B  V-d
ə
n 7 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
_________________________ 
V   A - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
S
ə
hvl
ərin sayı
 
Ballar 
M
ə
ntiqilik s
ə
viyy
ə
si 
0 
5 
Mühakimə
l
ə
rd
ə
 
yüksə
k 
m
ə
ntiqilik, 
ya 
da 
mühakimə
l
ə
rd
ə
  s
ə
hvl
ə
ri daha 
tez ―tutmaq‖
 
1 
4 
Yaxşı mə
ntiqi s
ə
viyy
ə
 
2-3 
3 
Orta  m
ə
ntiqi  s
ə
viyy
ə,  mühakimə
l
ə
rd
ə
  b
ə
z
ə
n 
m
ə
ntiqsizliy
ə
  yolverm
ə,  başqalarının  mürə
kk
ə
b 
mühakimə
-l
ə
rind
ə
 s
ə
hvl
ə
ri tuta bilm
ə
m
ə
k  
4-6 
2 
Aşağı  mə
ntiqi  s
ə
viyy
ə
,  tez-tez  m
ə
ntiqi  s
ə
hvl
ə
r
ə
 
yol verm
ə
 

 
127 
2. A  B-d
ə
n 10 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir 
B  V-d
ə
n 6 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
_________________________ 
A   V - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
3.  A  B-d
ə
n 3 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
B  V-d
ə
n 6 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
_________________________ 
V   A - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
4. A  B-d
ə
n 3 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
B  V-d
ə
n 5 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
_________________________ 
A   V - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
5.  A  B-d
ə
n 3 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
B  V-d
ə
n 5 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
_________________________ 
V   A - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
6.  A  B-d
ə
n 9 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
B  V-d
ə
n 12 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
_________________________ 
V   A - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
7.  A  B-d
ə
n 9 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
B  V-d
ə
n 4 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
_________________________ 
V   A - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
8.  A  B-d
ə
n 3 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
B  V-d
ə
n 7 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
_________________________ 
A   V - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
9. A  B-d
ə
n 5 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
B  V-d
ə
n 6 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
_________________________ 
V   A - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
10. . A  B-d
ə
n 2 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
B  V-d
ə
n 5 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
_________________________ 
A   V - - - - - - - - - - - - - - - -? 

 
128 
 
11. A  B-d
ə
n 3 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
B  V-d
ə
n 4 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
_________________________ 
V  A - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
12.  A  B-d
ə
n 2 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
B  V-d
ə
n 5 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
_________________________ 
A   V - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
13.  A  B-d
ə
n 10 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir.. 
B  V-d
ə
n 3 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
_________________________ 
V   A - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
14.  A  B-d
ə
n 5 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
B  V-d
ə
n 2 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
_________________________ 
A  V - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
15. A  B-d
ə
n 4 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
B  V-d
ə
n 3 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
_________________________ 
V  A - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
16.  A  B-d
ə
n 3 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
B  V-d
ə
n 2 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
_________________________ 
A   V - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
17. A  B-d
ə
n 4 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
B  V-d
ə
n 7 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
_________________________ 
V   A - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
18. A  B-d
ə
n 4 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
B  V-d
ə
n 3 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
_________________________ 
V   A - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
19. A  B-d
ə
n 5 d
ə
f
ə
 . k
içi
kdir. 
B  V-d
ə
n 8 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r 
_________________________ 

 
129 
A   V - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
20. A  B-d
ə
n 7 d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
kd
ü
r. 
B  V-d
ə
n 3 d
ə
f
ə
 k
içi
kdir. 
_________________________ 
V   A - - - - - - - - - - - - - - - -? 
 
G
ö
st
ə
ril
ə
n  m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
rd
ə
ki  m
ə
ntiqi  k
ə
miyy
ə
t  m
ü
nasib
ə
tl
ə
rini  t
ə
yin  ed
ə
r
ə
k 
cavab
ı
  q
ı
r
ı
q-q
ı
r
ı
q  x
ə
tl
ə
r  veril
ə
n  yerd
ə
  qeyd  etm
ə
li  (Hans
ı
  k
ə
miyy
ə
tin  ne
çə
 
d
ə
f
ə
 b
ö
y
ü
k v
ə
 ya k
içi
k  oldu
ğ
unu qeyd etm
ə
k t
ə
l
ə
b olunur). B
ü
t
ü
n m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
r 
yaln
ı
z  fikr
ə
n,  h
ə
m  d
ə
  m
ü
mk
ü
n  q
ə
d
ə
r  s
ü
r
ə
tli  v
ə
  s
ə
hvsiz  h
ə
ll  edilm
ə
lidir. 
Testd
ə
ki  20  m
ə
s
ə
l
ə
nin  h
ə
llin
ə
  10  d
ə
qiq
ə
  vaxt  verilir.  Bu  m
ü
dd
ə
t  ba
ş
a 
ç
atan 
kimi eksperiment saxlan
ı
l
ı
r, d
ü
zg
ü
n h
ə
ll edilm
iş
 m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
r say
ı
l
ı
r.