№ара№алпа№ М!Млекетлик университети

---

O`zbekstan Respublikasi awil ha`m suw xojalig`i

ministirligi

Tashkent ma`mleketlik agrar universiteti

No`kis filiali

Awil xojalig`inda menedjment ha`m zootexniya

fakul`teti

«Awil xojalig`inda menedjment, ekonomika ha`m

buxgalteriya esabi» kafedrasi

“MIKROEKONOMIKA”

pa`ninen

LEKTSIYA TEKSTLERI

Du`zgen       Utegenov 

Q.

No`kis-2016

---

2

Kirisiw.

 Pa’nnin’ mazmuni maqseti ha’m waziypalari

Reje:

1. Mikroekonomika pa’nine kirisiw

2.Mikroekonomika pa’ninin’ obekti

3.Mikroekonomikada bazar ha’m bah’a

Ekonomikaliq teoriya XVII - a’cirden baslap siyasiy ekono-miya  bolip atalip

kelgen ha’m A.Marshal tarepinen 1890 jildan baslap ”EKONOMИKS’ termini

menen atalg’an. Bul kurs Batis Evropa ha’m Amerikaliq ekonomistler ta’repinen

ken’nen rawaj-lanip ko’p  bag’darlarg’a iye.

1. Ekonomiks – bul ma’mleket, ja’miyetler, ayirim adamlardin’ aziq - awkat

o’nimlerin islep shig’ariw, kiyim kenshek, turaq jay ha’m  basqada o’zlerinin’

jag’daylarin za’rur da’rejede uslap turiw  ha’m jaqsilaw ushin qollanilatug’in

usillardi izertlew ilimi  (Xevims V. 1902 j.).

2. Ekonomiks -bul adamlardin’ ha’m ja’miyettin’ ha’r qiyli  tovar-ardi islep

shig’ariw ha’m olardin’ ha’zir yamasa keleshekte  indii-vidler, ja’miyet gruppalarina

tutiniw, paydalaniwg’a bo’listiriw ushin ko’p maqsetke jaramli bolatug’in

shegaralang’an resurslardan paydalaniw usillarin saylap aliw haqqindagi ilim

(Samuel`son P., Nordxoue V. 1960 jil).

    

Bul  eki  aniqlamadag’i  tiykarg’i  o’zgeshelik  -  ko’p  maqsetke   ja-ramli

shegaralang’an resurslardi esapqa aliw bolip esaplanadi. Jer ju’zinde adamlardin’

saninin’ ko’beyiwi ha’m resurslardin’ shekleniwi usi kriteriyani kirgiziwdi talap

etedi.

3. Ekonomiks - bul ayirim adamlar ha’m olar gruppalarinin’  o’zlerinin’ talaplarin

qanaatlandiriw ushin sheklengen resurs-lardan paydalanip islep shig’ariw

bo’listiriw, almasiw ha’m eko-nomikaliq bayliq, xizmetlerdi tutiniw processlerindegi

ha’re-ketin, minez-qulqin u’yrenetug’in ja’miyetlik ilim (Ovchinni-kov V.1991-j.).

Bul kurs bazar ekonomikasinin’ tiykarlarin u’yrenetug’in  pa’nler ushin

(marketing, menedjment, biznes tiykarlari) baza  bolip esaplanadi.

     Ekonomiks du’zilisi boyinsha mikroekonomikaliq ha’m makroekonomikaliq

bo’limlerden turadi.

Mikroekonomika o’zinin ob`ekti retinde u’y xojalig’i, fir-ma ha’m t.b. qarap,

olardin’ talapqa sa’ykes o’ndiris ko’lemin  ko’-beytiu ushin sheklengen resurslardan

na’tiyjeli paydalaniw,  islep shig’arilg’an o’nimlerdi, xizmetlerdi bo’listiriw usillarin

aniqlaydi. Bunin’ juwmaqlari ha’r bir ekonomikaliq adam,  kommersant ha’m

biznesmenler ushin paydali.

---

3

Makroekonomika putin ekonomikaliq sistemanin’ xizmetin u’yrenedi (milliy

da’ramat, onin dinamikasi, pul sistemasi,  inflyaciya, miynet bazari, xaliqti socialiq

qorg’aw ha’m t.b)

Kursti  sha’rtli  tu’rde  to’mendegidey  to’rt bo’limge bo’liw mumkin.

1.Tutiniw  teoriyasin  analizlew:

- bunda tutiniwshinin’ talabi, baha ha’m da’ramatlardin’ o’zgerisine reakciyasi,

- ten’salmaqlilig’i,

- artiqmashilig’i ha’m t.b. u’yreniledi)

2.O’ndiris teoriyasin analizlew:

- bolimde  ka’rxanalarda bolip atirg’an ekonomikaliq  processler; - shig’inlar;

- firmalardin’  ten’ salmaqlilig’i; o’nim ha’m da’ramatlar;

- payda ha’m t.b.) u’yreniledi.

3.Tovar ha’m xizmetler bazarinin’ du’zilisin analizlew:

- bazar strukturasinin’ o’zgerisi waqtinda konkret situaciyalardi aniqlaw;

- konkurenciya sha’rayatinda firmalardin’ ha’reketin u’yreniw h.t.b.

4. Ja’miyetlik turmis jag’daylarin, bayliq ha’m da’ramatlardi bo’listiriwdegi

haqiyqatliq ha’m ten’lik, ma’mlekettin’ ekonomika-dag’i roli h.t.b. u’yreniw.

Mikroekonomikada da’ramat  keltiretu-g’in miynet, o’ndirislik dep esaplanadi ha’m

bul ilim sheklengen resurslar ja’rdeminde o’zinin’ talabin qanaatlandiriwg’a

ha’reket etetug’in ekonomikaliq sub`ektlerdin’ minez qulqi, ha’reketin predmet

retinde qarap, al olardin’ talabin izertlewdin’  da’slepki punkti dep, talapti o’ndiris

xizmetinin’ za’ru’rligin belgilewshi ku’sh dep esaplaydi.

Mikroekonomikada baha-tovar ha’m xizmetlerdin’ shekli pay-dalilig’in

an’latadi ha’m solar arqali belgilenedi, ekinshi ta’repten ol tovardi ha’m xizmetlerdi

pulg’a almastiriw normasi,  sonin’ menen birge tovarlar dep - zatlar,  xizmetler ha’m

almasti-riw qurali bolg’an puldi tusinemiz.

Bazardin’ tiykarin talap, usinis, baha elementlerinin’ o’z-ara ha’reketi qurap,

bahani talap ha’m usinistin’ mug’darlari belgileydi. Bazar degenimiz - erkin tu’rde